Aşağılık Kompleksi Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında sık sık duyduğumuz Aşağılık Kompleksi çoğu zaman bir hakaret olarak kullanılmaktadır. Eleştiri kaldıramayan ve daha çok kendini mağdur olarak gösteren kişilere yönelttiğimiz bu yakıştırma aslında ne anlama gelmektedir? Aşağılık Kompleksi nedir ve belirtileri nelerdir sorularının cevaplarını ve daha pek çok detayı yazımızda bulabilirsiniz.

Aşağılık Kompleksi Nedir?

Aşağılık kompleksi Alfred Adler tarafından psikolojiye kazandırılan bir kavramdır. Bu komplekste kişinin belirli şeyleri yapamayacağına veya yapacak becerilere sahip olmadığına dair geliştirdiği yanlış inançları vardır. Bu inançlar yoğun ve süreklidir.

Yetersizlik duygusunun en temeline indiğimizde bizi karşılayan şey aslında ‘karşılaştırma’dır. Kişi kendisini bir başkasıyla, bir başkasını diğerleriyle karşılaştırarak kimin daha iyi olduğu sonucuna varmaya çalışır. Kendi kendini içine soktuğu bu yarış, ilerleyen süreçte Aşağılık Kompleksi gibi ciddi problemlere sebep olabilir.

Aşağılık Kompleksinin Altında Yatan Temel Sebepleri Nelerdir?

Bazı uzmanlara göre ise aşağılık kompleksinin altında yatan temel sebep narsistik kişilik bozukluğudur. Narsisizm genellikle yüksek ego ile ilişkilendirilir, ancak aslında abartılmış veya gösterişli bir karakterin dışa vurumudur. Narsist kişiliğin bu aşırı yüksek egosu, derinlerde yatan bir yetersizlik duygusundan kaynaklanıyor olabilir.

Yani öz güven sorununu saklamaya çalışan aşağılık kompleksine sahip biri narsist özellikler gösteriyor olabilir. Çünkü aşağılık kompleksi, kişinin yoğun bir yetersizlik ve/veya diğerlerinden aşağıda olduğuna inanma durumudur. Bu inanışın gerçek bir temeli olabilir de olmayabilir de. Kişi dış etkenlere göre kompleks kazanmış olabilir veya kendi kendini sabote etmesiyle aşağılık duygusu geliştirmiş olabilir.

Aşağılık Kompleksi Belirtileri Nelerdir?

Aşağılık Kompleksi belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

–         Aşağılık kompleksi olan kişide hayal kırıklıklarına verilen tepki aşırıdır. Bu komplekse sahip birey engellere odaklanarak pes etme eğilimine daha yatkın olur.

–         Eleştiriye karşı tahammül çok azdır. Yıkıcı olmayan en ufak bir eleştiri karşısında bile yetersizlik hissi artabilir veya saldırgan tutum sergileyerek eleştiriden kaçabilir.

–         Rekabet ortamlarından uzak durmayı tercih edebilirler. Takım çalışmasından ziyade yalnız başına çalışma isteği görülebilir.

–         Hataları sonucu kendisini değil bir başkasını ve/veya bir durumu suçlama eğilimi gösterebilirler. Narsistik eğilimleri arttıkça diğer insanları aşağılama eğilimleri de artabilir.

–         Öz güvenleri düşük seviyede olduğu için normal şartlarda çok iyi yapabilecekleri bir işi bile başarısız şekilde gerçekleştirebilirler.

–         Sosyal hayattan kopma ve tek başına olma tercihi görülebilir.

–         Aşırı rekabetçilik görülebilir. Kişi, kendini diğerleriyle karşılaştırarak eksikliklerini telafi etmeye çalışır ve başkalarını küçümseyerek rahatlamaya çalışır.

Aşağılık Kompleksinin Nedenleri Nelerdir?

Kişide yetersizlik duygusunu gelişmesinde rol oynayan bazı etkenler şunlardır:

• çocukluk travmaları
• kendi kendine devamlı olumsuz telkinde bulunma
• çevreden gelen sürekli eleştiriler ve hakaretler
• sınıfsal ve/veya fiziksel ayrımcılık
• toplumsal kalıplar

Çoğu etken için ortak ve kilit nokta kişide belli bir düşüncenin oturmuş olmasıdır.

Kişi eleştirileri kabul edip düşüncelerini değiştirdiğinde, öz yıkım ve değersizlik duygularıyla karşılaşabilir. Kişiler eleştirileri içselleştirir, yıkıcı yorumlara katılır, kendini güçsüz hisseder ve eleştirileri karakterinin bir parçası haline getirir.

Aşağılık Kompleksi ne zaman oluşur?

Aşağılık Kompleksi hem çocukluk döneminde hem de yetişkinlik döneminde ortaya çıkabilir. Araştırmalar, çocukluk döneminde yaşanan bazı durumların yetişkinlikte değersizlik duygusunu artırabileceğini göstermektedir.

Örneğin arkadaş çevresi tarafından eleştirilere ve ayrımcılığa maruz kalan bir çocuk ailesi tarafından da ihmal edilmiş ve desteklenmemişse, gelen eleştirileri kimliğinin bir parçası olarak kabul edip ilerleyen zamanlarda gerçekten böyle bir insan olduğuna sıkı sıkıya inanabilir.

Tam tersi şekilde aşırı ilgici ve mükemmeliyetçi bir ailede yetişen bir çocuk sürekli bir ‘daha iyisi olmalı’ anlayışına maruz kaldığında rekabet ortamını gerekli görür ve başaramadığı her şey için kendini küçümser.

Aşağılık Kompleksi Olan insan Nasıl Davranır?

Yetersizlik duygusunu sahip birinin davranışları kişiden kişiye ve kompleksinin oluşma sebebine göre değişiklik gösterebilir.

Aşağılık kompleksi olan insan narsistik karaktere eğilimliyse davranışları büyük ihtimalle saldırgan tutumda olacaktır. Kendi yetersizliğini tamamlayamayan bir narsist diğerlerini kendinden aşağıya çekerek üstünlük sağlamayı daha kolay bulabilir.

Kendine yöneltilen eleştirileri dinlemek istemez, kabul etmez ve tahammül edemez. Bu kişilere yönelttiğiniz eleştireler daha çok karşı saldırı şeklinde ‘sen de şöylesin, sen de böylesin’ tarzında yanıtlarla geçiştirilir. Eleştirileri değerlendirerek cevap vermekten kaçınırlar.

Aşağılık kompleksine sahip kişiler potansiyellerini açığa çıkarmak konusunda isteksiz ve bu sebeple başarısız olabilirler. Risk almaktan çekinir, yenilirim ve beceremem düşünceleriyle yeni adımlar atmaktan korkar, hatta bazen başladıkları işi tamamlayamayacakları düşüncesiyle yarıda kesebilirler. Bu komplekse sahip kişilerde hem kendine güven hem de inanç oldukça düşük seviyelerdedir.

Müthiş bir motivasyon eksikliği ile kendini gösterebilen aşağılık kompleksi ilerleyen süreçte depresif bir duygu durum bozukluğu olarak da gözlemlenebilir.

Kişi kendinde içsel güç bulamadığı için olumsuz durumlardan çıkamayarak kısır döngülere girebilir, kişisel ihtiyaçlarını dahi karşılayamayacak duruma gelebilir. Aşağılık kompleksi bireyin hayatını ciddi boyutta kısıtlayarak ve yaşam enerjisini tüketerek birçok konuda kendini dış dünyadan soyutlamasına sebep olabilir.

Aşağılık Kompleksi Testi

Aşağılık Kompleksi Testi psikologlar ve uzmanlar tarafından yapılan, kişinin öz saygı ve öz değer gibi kavramlarını ölçmeye çalışan bir uygulamadır. Genellikle terapi öncesinde ve anket şeklinde yapılır.

Aşağılık kompleksi testi ile kişinin başarısızlık durumlarına verdiği tepkiler, bununla başa çıkıp çıkamadığı, ne kadar derin bir şekilde içselleştirdiği gibi durumlar incelenir.

Test günümüzde psikolog tarafından veya platformlar aracılığıyla online olarak da yapılabilmektedir. Yetersizlik duygusunu sahip kişilerin testi kendi başına yapması iyi bir fikir olmayabilir çünkü test sonucundan olumsuz anlamlar çıkarılması kişinin yetersizlik ve başarısızlık hissinin tetiklenmesine yol açabilir.

Test, uzmanlar için bireyin terapi almasına karar verilmesi ve terapinin seyrinin belirlenmesinde çok yardımcı olur. Testin değerlendirilmesi sonucu bireyin davranışları analiz edilir, hassasiyeti ve kendi hakkındaki düşünceleri belirlenir. Kişi en iyi şekilde yönlendirilerek aşağılık kompleksinin aşılması için gerekli adımlar atılmaya başlanır.

Aşağılık Kompleksi Nasıl Yenilir?

Aşağılık Kompleksini yenmek için ilk ve en önemli adım farkındalıktır. Kişinin bu komplekse sahip olduğunu ve bunun hayatını ne derece etkilediğini fark etmesi atılacak ilk adımdır.

Sonraki adım bunu kabul etmektir. Kişi kendi kendini kısıtladığını ve diğer insanlardan daha değersiz olmadığını kabul etmeli ve bununla yüzleşmelidir.

Değersizlik duygusunu yenmek için kilit noktalardan biri öz saygıyı geliştirmek ve güçlendirmektir. Kişi kendine saygı duymadığı sürece dışarıdan gelecek tek bir eleştiri bile kendine olan inancını çok kolay bir şekilde zedeleyebilir.

Kişi dikkatini ve ilgisini kendinden çok diğerlerine verdiğinde ve her eleştiriyi dikkate aldığında karakteriyle ilgili ikilemlere sık sık düşebilir. Aşağılık kompleksini yenmek için kişinin dikkatini kendine vermesi çok önemlidir.

Eleştiriye kendini tamamen kapamak da çözüm değildir. Bir kişinin sözleriyle kendinizi sorgulamaya başlamanız eksik ve hatalı olduğunuzu kabul ediyorsunuz demek değildir. Yapıcı ve yıkıcı eleştiri arasındaki farkın iyi gözlemlenmesi gerekir.

Narsist Kişilik Bozukluğu ve tedavisi nedir?

Istenmeyen düşünceler ile baş etme

KAYNAKLAR

• Hoffman, Riley (17.05.2020). “Alfred Adler – Individual Psychology”. www.simplypsychology.org. Simply Psychology. Erişim 05.06.2024. Aşağılık Kompleksi nedir, Aşağılık Kompleksi ne demek
•  Johan, W. P., Herdiansyah, H., & Dimyati, D. (n.d.). THE CORRELATION BETWEEN INFERIORITY COMPLEX AND SOCIAL INTERACTIONS IN ADOLESCENTS. Aşağılık Kompleksi nedir, Aşağılık Kompleksi ne demek
•  P. N. (2022, December 13). A narcissist’s outer mask covers up a wounded, insecure inner self. Psychology Today. Aşağılık Kompleksi ne demek
• Whitbourne, S. K. (2021, September 12). How to handle people who make you feel inferior. Psychology Today. Aşağılık Kompleksi ne demek