Aşırı Kıskançlık Belirtileri ve Tedavisi

Kıskançlık Nedir?

Kıskançlık Bilişsel olarak genellikle güvensizlik duyguları, düşük benlik saygısı ve kaygı ile ilişkilendirilir. Ayrıca şüphe ve terk edilme korkusu düşüncelerini de içerebilir. Bu bilişsel süreçler öfke, üzüntü ve depresyon gibi olumsuz duygulara yol açabilir.

Davranışsal olarak kıskançlık, tehdit olarak algılanan ilişkiyi veya mülkiyeti korumayı amaçlayan eylemlere yol açabilir. Bu eylemler, partnerin gözetimini, partnerin davranışını kontrol etme girişimlerini ve hatta algılanan rakibe karşı saldırgan eylemleri içerebilir.

Fizyolojik olarak kıskançlık, artan kalp hızı, kan basıncı ve terleme dahil olmak üzere bir dizi fizyolojik tepkiyi tetikleyebilir. Bu tepkilerin, vücudun “savaş ya da kaç” tepkisinden sorumlu olan sempatik sinir sisteminin aktivasyonu ile ilgili olduğu düşünülmektedir.

Gelişimsel bir bakış açısından, kıskanmanın insanın duygusal gelişiminin normal bir parçası olduğu düşünülmektedir. Çocuklar, kardeşlerine veya akranlarına gösterilen ilgiye karşılık olarak sıklıkla kıskançlık yaşarlar ve bu deneyimler, öğrenme ve büyüme için fırsatlar sağlayabilir. Ancak kıskanmak aşırı veya uyumsuz hale geldiğinde ilişki sorunlarına ve hatta psikopatolojiye yol açabilir.

Genel olarak kıskanmak, bir dizi bilişsel, davranışsal ve fizyolojik faktörden etkilenen karmaşık bir duygusal tepkidir. Kıskanmaya katkıda bulunan altta yatan psikolojik süreçleri anlamak, bireylerin bu duyguyu sağlıklı yollarla yönetmelerine ve olumlu ilişkiler sürdürmelerine yardımcı olabilir.

Kadınlarda ve erkeklerde kıskançlık belirtileri

Erkeklerin ve kadınların kıskançlık belirtileri çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Hem duygusal hem de davranışsal olarak ortaya çıkabilirler. Genel olarak kıskançlık deneyimi benzer olsa da, kıskanma göstergelerinin erkekler ve kadınlar arasında farklılık gösterebileceğine dair kanıtlar vardır.

Örneğin araştırmalar, erkeklerin cinsel sadakatsizliğe tepki olarak kıskançlık yaşama olasılığının daha yüksek olabileceğini, kadınların ise duygusal sadakatsizliğe tepki olarak kıskançlık yaşama olasılığının daha yüksek olabileceğini bulmuştur.

Buna ek olarak, bazı araştırmalar, erkeklerin fiziksel saldırganlık veya sözlü düşmanlık yoluyla kıskançlık sergileme olasılığının daha yüksek olabileceğini, kadınların ise ağlama veya yalvarma gibi duygusal gösterimlerle kıskançlık sergileme olasılığının daha yüksek olabileceğini bulmuştur.

 Her iki cinsiyet için bazı yaygın durumlar şunlardır:

• Duygusal sıkıntı: Kıskançlık, kaygı, korku, öfke, üzüntü ve düşük benlik saygısı dahil olmak üzere yoğun duygusal sıkıntıya neden olabilir. Bu duygular ezici olabilir ve kontrol edilmesi zor olabilir ve günlük işleyişi etkileyebilir.
• Saplantılı düşünme: Kişinin, algılanan tehdide veya kıskançlık kaynağına odaklandığı saplantılı düşünmeye yol açabilir. Bu, duygusal sıkıntıyı daha da şiddetlendirebilecek ruminasyon, meşguliyet ve müdahaleci düşüncelerle sonuçlanabilir.
• Şüpheli davranış: Kişinin, algılanan rakip veya partneri gözetleme, izleme ve kontrol etme faaliyetlerine dahil olabileceği şüpheli davranışlara da yol açabilir. Bu, telefon mesajlarını, e-postaları, sosyal medya hesaplarını ve diğer iletişim biçimlerini kontrol etmeyi içerebilir.
• Kontrol edici davranış: Aşırı durumlarda, kıskançlık, kişinin partnerinin başkalarıyla temasını sınırlamaya, davranışlarını izlemeye ve hatta fiziksel veya duygusal tacizde bulunmaya çalışabileceği kontrol edici davranışa yol açabilir.
• Fiziksel belirtiler: Kalp atış hızında artış, terleme, titreme ve mide bulantısı gibi fiziksel belirtilere de sahip olabilir. Bu semptomlar genellikle, algılanan tehdit tarafından tetiklenen vücudun stres tepki sisteminin aktivasyonu ile ilgilidir.

Araştırmalar, bu durumun bağlanma stili, benlik saygısı ve nevrotiklik ve dışadönüklük gibi kişilik özellikleri dahil olmak üzere çeşitli psikolojik faktörlerle ilişkili olduğunu göstermiştir. Ek olarak, kültürel ve toplumsal faktörler kıskanma ifadesini ve deneyimini etkileyebilir.

Genel olarak, kıskanmanın semptomlarını ve altında yatan psikolojik faktörleri anlamak, bireylerin bu karmaşık duyguyu sağlıklı bir şekilde tanımasına ve yönetmesine yardımcı olabilir.

Kıskançlık Belirtileri Nelerdir?

Kıskanmanın olumlu, olumsuz yönleri olabileceğinden; insani bir duygu olduğundan bahsetmiş ve bazı temel belirtilerini incelemiştik. Kıskanma belirtilerini daha iyi anlamlandırmak adına yapılan araştırmalara göre aşağıdaki sıralandırmayı yapabiliriz:

1.     Tehdit edildiği algılanan ilişki veya sahiplenme hakkında endişe veya güvensizlik duyguları.

2.     Şüphe, güvensizlik veya terk edilme korkusu düşünceleri.

3.     Düşük benlik saygısı veya yetersizlik duyguları.

4.     Algılanan rakibe veya tehdide karşı öfke, içerleme veya düşmanlık.

5.     Saplantılı düşünceler veya algılanan tehditle meşgul olma.

6.     Ortağın davranışını veya sahiplenme davranışını kontrol etme girişimleri.

7.     Partnerin veya kıskanma nesnesinin artan uyanıklığı veya gözetimi.

8.     Başkalarından sosyal geri çekilme veya izolasyon.

9.     Terleme, artmış kalp hızı veya mide rahatsızlığı gibi fiziksel belirtiler.

Bazı araştırmalar, kıskanmanın dikkat ve hafıza bozuklukları gibi bilişsel etkileri de olabileceğini ileri sürmüştür. Örneğin, kıskanma yaşayan bireyler, görevlere odaklanmakta veya bilgileri hatırlamakta zorluk çekebilirler.

Kıskançlık yaşayan herkesin bu semptomların hepsini sergilemeyeceğini ve bu semptomların yoğunluğunun ve süresinin kişiden kişiye değişebileceğini unutmamak önemlidir. Bazı durumlarda, patolojik hale gelebilir ve günlük işleyişi engelleyerek kıskançlıkla ilgili bozuklukların gelişmesine yol açabilir.

Psikolog gözünden Kıskançlık

Bir psikolog olarak, kıskançlığa empati ve anlayışla yaklaşmak ve aynı zamanda bireylerin kıskanmalarına katkıda bulunan temel düşünce ve davranışları belirlemelerine ve ele almalarına yardımcı olmak önemlidir. Bu, olumsuz düşünce kalıplarını yeniden yapılandırmak ve kıskançlıkla ilgili sıkıntıyı yönetmek için başa çıkma stratejileri geliştirmek gibi bilişsel ve davranışsal müdahaleleri içerebilir.

Kıskançlık türleri nelerdir?

Kıskanmak, tehdit olarak algılanan belirli duruma veya nesneye göre farklı türlerde kategorize edilebilir. Bazı yaygın türleri şunlardır:

•  Romantik kıskançlık: Bu tür kıskanma, romantik bir partneri kaybetme korkusuyla veya bir partnerin sadakatsizliğinin algılanan tehdidiyle ilişkilidir. Romantik kıskançlık ayrıca duygusal kıskanma (bir partnerin başka birine duygusal bağlılık geliştirmesinden korkma) ve cinsel kıskançlık (bir partnerin başka biriyle cinsel birlikteliğe girmesinden korkma) olarak ayrılabilir.
• Kardeş kıskançlığı: Bu tür kıskanma, ebeveynler tarafından kardeşlere farklı muamele edilmesi veya ebeveynlerin bir kardeşe olan ilgisini ve sevgisini kaybetme korkusuyla ilişkilidir. Kardeşini kıskanma çocuklukta yaygındır ve yetişkinlikte de devam edebilir.
• İş yeri kıskançlığı: Bu tür kıskanma, iş yerinde statü, tanınma veya kaynaklar için rekabet ile ilişkilidir. İş yerinde kıskanmak, iş arkadaşlarına karşı dedikodu yapma, baltalama ve saldırganlık gibi olumsuz davranışlara yol açabilmektedir.
• Maddi kıskançlık: Kişinin maddi bir varlığı kaybetme korkusu veya başkalarının daha fazla maddi mülke sahip olduğu algısı haset ve kıskançlık ile ilişkilidir. Maddi yönden kıskanma, yetersizlik duygularına veya düşük öz değere yol açabilir.

Kıskanmanın genellikle bu farklı türlerin bir kombinasyonu olabileceğini ve kişiden kişiye yoğunluk ve süre bakımından değişebileceğini not etmek önemlidir.

Aşırı Kıskançlık

Aşırı kıskançlık, kalıcı, yoğun olduğunda ve kişinin kişisel, sosyal veya mesleki işleyişinde önemli sıkıntıya veya bozulmaya neden olduğunda psikolojik bir sorun veya bozukluk olarak kabul edilebilir. Aşırı durumlarda, patolojik veya hastalıklı kıskançlık olarak bilinen patolojik bir durum olarak kabul edilebilir. Hastalıklı veya patolojik kıskançlık, kişinin yaşam kalitesini ve ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilen, mantıksız ve aşırı kıskançlıkla karakterize edilen bir tür sanrısal bozukluktur.

Aşırı Kıskançlık Neden Olur?

Bireylerde aşırı kıskançlık nedenleri içinde çeşitli faktörler olabilir. Bazı yaygın nedenler şunları içerir:

•  Güvensizlik: Düşük benlik saygısı veya öz güven eksikliği, güvensizlik duygularına yol açabilir ve bu da bireyleri kıskanmaya daha yatkın hale getirebilir.
• Travma: Terk edilme, ihanet veya sadakatsizlik gibi deneyimler, gelecekteki ilişkilerde kıskanma duygularını tetikleyebilecek derin duygusal yaralar yaratabilir.
• Bağlanma stili: Endişeli veya kaçınan bağlanma stiline sahip bireylerin, güvensizlik duyguları ve reddedilme korkusuyla mücadele ederken kıskançlık yaşama olasılığı daha yüksektir.
• Kişisel geçmiş: Aldatma nedeniyle sona eren ilişkileri olan, aile veya sosyal çevrelerinde sadakatsizliğe tanık olan kişiler aşırı kıskanmaya daha yatkın olabilir.
• Kültür: Bazı kültürler sadakat ve tek eşliliğe daha fazla önem verebilir ve bu değerler korunmadığında kıskanma duygularına katkıda bulunabilir.

Bunlar, aşırı kıskanmaya katkıda bulunabilecek faktörlere sadece birkaç örnektir. Her bireyin deneyiminin benzersiz ve karmaşık olduğunu ve aşırı kıskançlığın altında yatan nedenlerin kişiden kişiye değişebileceğini unutmamak önemlidir.

Aşırı kıskançlık hastalığı tedavisi

Aşırı kıskançlık hastalığı tedavisi, tipik olarak psikoterapi ve ilaç kombinasyonunu içerir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kıskanmanın altında yatan irrasyonel inançları ve düşünce kalıplarını belirlemeye ve bunlarla mücadele etmeye odaklandığından, kıskanmak nasıl geçer konusunda genellikle tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Bu, terk edilme korkusu veya kendine değer vermeme gibi kıskançlığı tetikleyen temel korkuları ve güvensizlikleri keşfetmeyi içerebilir.

BDT’de terapist, zorlayıcı davranışlarda bulunmaya yönelik davetsiz düşünceleri ve dürtüleri yönetmek için başa çıkma stratejileri geliştirmek üzere bireyle birlikte çalışabilir. Bu, kaygı ve stresi azaltmak için gevşeme tekniklerini, farkındalığı veya diğer stratejileri öğrenmeyi içerebilir.

Patolojik kıskançlık semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmak için de ilaç verilebilir. Ruh halini düzenlemeye ve takıntılı düşünceleri ve zorlamaları azaltmaya yardımcı olmak için antipsikotik ilaçlar veya duygudurum dengeleyiciler kullanılabilir.

Aşırı kıskançlıktan kurtulmak için terapi ve ilaca ek olarak, yaşam tarzı değişiklikleri de patolojik kıskanmayı yönetmede yardımcı olabilir. Bu, düzenli egzersiz yapmayı, sağlıklı uyku alışkanlıklarını uygulamayı ve semptomları şiddetlendirebilecek uyuşturucu ve alkolden kaçınmayı içerebilir.

Mental Bozuklukların Teşhis ve İstatistik El Kitabına (DSM-5) göre aşırı kıskanmak, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi akıl sağlığı bozukluğunun belirtisi olabilir:

• Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
• Sınırda kişilik bozukluğu
• Paranoyak kişilik bozukluğu
• Sanrılı bozukluk
• Şizofreni

Bununla birlikte, aşırı kıskanmaya sahip tüm bireylerin bu bozuklukların kriterlerini karşılamadığına dikkat etmek önemlidir. Bazı kişiler kıskanmayı romantik ilişkilerine yönelik algılanan tehditlere normal ve sağlıklı bir tepki olarak deneyimleyebilirken, diğerleri geçmiş deneyimler veya ilişki kalıpları nedeniyle kıskançlıkla yanıt vermeyi öğrenmiş olabilir.

Aşırı Kıskançlık Nasıl Yenilir?

Psikologlar olarak, bireylerin aşırı kıskanmanın altında yatan nedenleri belirlemelerine ve anlamalarına, duygularını yönetmek için başa çıkma stratejileri geliştirmelerine ve ilişkilerini geliştirmelerine yardımcı olmayı amaçlıyoruz. Bu, kıskanmanın ciddiyetine ve altında yatan nedenlere bağlı olarak terapi, ilaç veya her ikisinin bir kombinasyonunu içerebilir.

Kıskançlığın kendi başına bir hastalık ya da rahatsızlık olmadığına dikkat etmek önemlidir. Farklı derecelerde deneyimlenebilen ve birçok romantik ilişkinin ortak bir parçası olan doğal bir duygudur. Bununla birlikte, kıskançlık aşırı hale geldiğinde veya kişinin yaşam kalitesine müdahale ettiğinde, profesyonel dikkat gerektiren daha derin bir psikolojik sorunun işareti olabilir.

Retroaktif Kıskançlık Nedir?

Retroaktif (Geriye dönük) kıskançlık, bir partnerin geçmiş ilişkileri, cinsel deneyimleri veya diğer samimi karşılaşmaları hakkında irrasyonel ve aşırı kıskançlığı içeren bir obsesif kompulsif bozukluk (OKB) türüdür. Genellikle araya giren düşünceler, ruminasyon ve sosyal medyayı kontrol etme veya partnerin geçmişi hakkında tekrarlayan sorular sorma gibi zorlayıcı davranışlarla karakterize edilir.

Retroaktif Kıskançlık Tedavisi nedir?

Retroaktif kıskançlık tedavisi tipik olarak psikoterapi ve ilaç kombinasyonunu içerir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), kıskanmanın altında yatan irrasyonel inançları ve düşünce kalıplarını belirlemeye ve bunlarla mücadele etmeye odaklandığından, genellikle tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Bu, terk edilme korkusu veya kendine değer vermeme gibi ilişkide kıskançlık durumunu tetikleyen temel korkuları ve güvensizlikleri keşfetmeyi içerebilir.

BDT’de terapist, zorlayıcı davranışlarda bulunmaya yönelik davetsiz düşünceleri ve dürtüleri yönetmek için başa çıkma stratejileri geliştirmek üzere bireyle birlikte çalışabilir. Bu, kaygı ve stresi azaltmak için gevşeme tekniklerini, farkındalığı veya diğer stratejileri öğrenmeyi içerebilir.

Retroaktif kıskançlık semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmak için ilaç da reçete edilebilir. Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) gibi antidepresanlar, ruh halini düzenlemeye ve obsesif düşünceleri ve kompulsiyonları azaltmaya yardımcı olmak için kullanılabilir.

Terapi ve ilaca ek olarak, yaşam tarzı değişiklikleri de kıskanmanın yönetilmesinde yardımcı olabilir. Bu, düzenli egzersiz yapmayı, sağlıklı uyku alışkanlıklarını uygulamayı ve semptomları şiddetlendirebilecek uyuşturucu ve alkolden kaçınmayı içerebilir.

Retroaktif kıskançlık tedavisinin oldukça bireysel olduğunu ve bir kişi için işe yarayan bir başkası için işe yaramayabilir. Herhangi bir psikolojik bozuklukta olduğu gibi, siz veya tanıdığınız biri geçmişe dönük kıskanmayla mücadele ediyorsa, yaşam kalitesini ve ilişkileri önemli ölçüde etkileyebileceğinden, profesyonel yardım almak önemlidir.

Dengem Kıskançlık Problemleri Konusunda Nasıl Hizmet Verir?

Dengemin alanında uzman psikoterapistlere sizlere birçok ruh sağlığı sorununda hizmet vermektedir. Kıskançlık konusunda problemleriniz olduğunu, hayatınızı olumsuz etkilediğini düşünüyorsanız, psikologlarımız bu konudaki sorunlarınıza çözümler sunabilir.

Bunun için tek yapmanız gereken web sitemizi ziyaret etmek olacaktır. Psikolog profillerimizi ziyaret ederek kendinize en uygun psikoloğu seçebilirsiniz. Türk psikologlardan Türkçe terapi seçenekleri bulunmaktadır. Dilediğiniz zaman istediğiniz yerden anadilinizde terapi yapmanın tadını çıkarın.

Online terapinin avantajlarından yararlanarak zaman kaybetmeden tedavi sürecinizi psikoloğunuzla birlikte planlayın. Kıskançlık belirtilerinin hayatınıza olumsuz etkilerinden kurtulun.

Diger Makaleler:

Toksik ne demek? Toksik İlişki Nedir

Dostluk – İyi Bir Arkadaşı Nasıl Tanıyabilirim?

Kaynaklar

• APA PsycNet. (n.d.).
• Buss, D. M., Larsen, R. W., Westen, D., & Semmelroth, J. (1992). Sex Differences in Jealousy: Evolution, Physiology, and Psychology. Psychological Science, 3(4), 251–256.
• Dandurand, C., & Lafontaine, M. (2014). Jealousy and Couple Satisfaction: A Romantic Attachment Perspective. Marriage and Family Review, 50(2), 154–173.
• Geary, D. C., Rumsey, M., Bow-Thomas, C. C., & Hoard, M. K. (1995). Sexual jealousy as a facultative trait: Evidence from the pattern of sex differences in adults from China and the United States. Ethology and Sociobiology, 16(5), 355–383.
• Harris, C. R. (2003). A Review of Sex Differences in Sexual Jealousy, Including Self-Report Data, Psychophysiological Responses, Interpersonal Violence, and Morbid Jealousy. Personality and Social Psychology Review, 7(2), 102–128.