Demans hastalığı Nedir? Demans Belirtileri ve Evreleri

Demans hastalığı nedir?

Demans hastalığı, hafıza, düşünme ve davranış dahil olmak üzere bilişsel işlevi etkileyen nörolojik bir hastalıktır. Günlük aktivitelere ve sosyal ilişkilere müdahale eden bilişsel yeteneklerde bir düşüş ile karakterizedir.

Demans Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Demans hastalığının semptomları altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir, ancak genellikle bilişsel işlevde günlük işleyişi engelleyecek kadar şiddetli bir düşüş içerir. Demansın teşhisi nasıl yapılır, işte bazı belirtileri şunlardır:

• Hafıza kaybı: Bu genellikle demansın ilk ve en belirgin belirtisidir. Bireyler yeni bilgileri, son olayları ve hatta tanıdık yüzleri ve yerleri hatırlamakta güçlük çekebilirler.
• İletişim güçlüğü: Demans, kişinin hem sözlü hem de yazılı olarak etkili iletişim kurma yeteneğini etkileyebilir. Doğru kelimeleri bulmakta veya bir sohbeti takip etmekte zorlanabilirler.
• Bozulmuş muhakeme ve problem çözme: Demans, bireylerin karar vermesini veya problem çözmesini zorlaştırabilir. Görevleri planlamak ve organize etmek veya onları takip etmek için mücadele edebilirler.
• Kişilik ve davranış değişiklikleri: Demans ruh hali, davranış ve kişilikte değişikliklere neden olabilir. Bireyler sinirlenebilir, ajite olabilir veya içine kapanabilir veya mizah anlayışlarında, ilgilerinde veya sosyal davranışlarında değişiklikler sergileyebilir.
• Motor becerilerin kaybı: Demansın sonraki aşamalarında, bireyler yürüme, denge ve hatta yutkunma gibi temel motor becerilerde zorluk yaşayabilir.
• Oryantasyon bozukluğu ve kafa karışıklığı: Demanslı bireyler, özellikle alışılmadık ortamlarda veya durumlarda, yönünü şaşırabilir veya kafası karışabilir.

Demans semptomlarının zaman içinde yavaş ilerleyebileceğini ve kişiden kişiye değişebileceğini unutmamak önemlidir.

Siz veya tanıdığınız biri bu semptomlardan herhangi birini yaşıyorsa, uygun bir değerlendirme ve teşhis için bir sağlık uzmanının tavsiyesine başvurmak önemlidir.

Demans Hastalığının Evreleri nelerdir?

Demans genellikle, durumun ilerleyişini belirlemeye ve tedavi ve bakım planlamasını bilgilendirmeye yardımcı olabilecek aşamalar açısından tanımlanır. Demansın aşamaları altta yatan nedene ve bireye bağlı olarak değişebilir, ancak genellikle zaman içinde artan bir bozulma modelini takip ederler. İşte demansın aşamalarına genel bir bakış:

1.     Klinik öncesi evre: Bu aşama, demans belirtileri fark edilmeden yıllar önce ortaya çıkabilir. Bu aşamada, beyinde değişiklikler meydana geliyor olabilir, ancak fark edilebilir belirtiler yoktur.

2.     Hafif bilişsel bozukluk: Bu aşama, fark edilebilen ancak günlük işleyişe önemli ölçüde müdahale etmeyen hafif bilişsel gerilemeyi içerir. Bireyler hafıza, dil veya karar verme konusunda zorluk yaşayabilir, ancak yine de temel görevleri yerine getirebilirler.

3.     Erken evre demans: Bu aşamada, bireyler günlük görevlerini yerine getirme becerilerini etkileyen daha önemli bilişsel gerileme yaşamaya başlayabilir. Hafıza kaybı, iletişim güçlükleri ve davranış veya kişilik değişiklikleri daha belirgin hale gelebilir.

 4.     Orta evre demans: Bu aşama, daha ciddi bilişsel gerileme ve günlük işlevler üzerinde daha büyük bir etki ile karakterizedir. Bireyler giyinme veya banyo yapma gibi temel görevlerde yardıma ihtiyaç duyabilir ve hareketlilik ve koordinasyonda zorluk yaşayabilir.

5.     Geç evre demans: Bu evrede, bireyler bilişsel işlevlerinde derin bir düşüş yaşar ve bakım için tamamen başkalarına bağımlı hale gelebilirler. İletişim kuramayabilir veya sevdiklerini tanıyamayabilir ve temel motor işlevlerde zorluk yaşayabilirler.

Demansın aşamalarının her zaman net olmadığını ve bazı bireylerin zaman içinde daha kademeli bir düşüş yaşayabileceğini unutmamak önemlidir.

Demans Nedenleri ve Türleri Nelerdir?

Demans hastalığı neden oluşur? Bu sorunun cevabı olarak demans; genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörlerinin bir kombinasyonunu içeren karmaşık ve çok faktörlü olabilir. Her birinin kendine özgü nedenleri ve semptomları olan farklı demans türleri vardır. İşte en yaygın demans türlerinden bazıları ve özelliklerinin kısa bir açıklaması:

Alzheimer hastalığı: Alzheimer hastalığı demansın en yaygın nedenidir ve vakaların %70’ine kadarını oluşturur. Beyinde, beyin hücreleri arasındaki iletişimi engelleyen ve bilişsel gerilemeye neden olan anormal proteinlerin birikmesi ile karakterizedir.

Vasküler demans: Vasküler demans, inme, hipertansiyon veya beyne kan akışını etkileyen diğer koşulların bir sonucu olarak ortaya çıkabilen beyindeki kan damarlarının hasar görmesinden kaynaklanır.

Lewy cisimcikli demans: Lewy cisimcikli demans, beyin hücrelerinin ölümüne yol açabilen anormal protein birikintileri olan Lewy cisimciklerinin beyinde birikmesinden kaynaklanır. Halüsinasyonlar, uyku bozuklukları ve titreme dahil olmak üzere bir dizi bilişsel, davranışsal ve hareket semptomları ile karakterizedir.

Frontotemporal demans: Frontotemporal demans, beynin frontal ve temporal loblarında meydana gelen hasardan kaynaklanır ve kişilik, davranış ve dilde değişikliklere neden olabilir. Tipik olarak 65 yaşın altındaki bireylerde teşhis edilir.

Travmatik beyin hasarı: Travmatik beyin yaralanması, özellikle yaralanma şiddetli veya tekrarlıysa, bilişsel bozukluğa ve demansa neden olabilir.

Karma demans: Karma demans, birden fazla demans türünün varlığı ile karakterize edilir. Örneğin, Alzheimer hastalığı olan bir bireyde vasküler demans da gelişebilir.

Diğer faktörler: Demans gelişimine katkıda bulunabilecek diğer faktörler arasında genetik, sigara ve kötü beslenme gibi yaşam tarzı faktörleri ve toksinlere maruz kalma gibi çevresel faktörler yer alır.

Alzheimer ve Demans Farkı Nedir?

Alzheimer hastalığı ve demans hastalığı birbiriyle ilişkili ancak farklı durumlardır. Demans, hafıza kaybı, dil güçlükleri ve günlük aktiviteleri engelleyecek kadar şiddetli düşünme ve davranış sorunları dahil olmak üzere bilişsel işlevdeki düşüşü tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Beyin hasarı, inme ve Alzheimer hastalığı da dahil olmak üzere bazı hastalıklar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir.

Alzheimer hastalığı, hafıza, dil ve problem çözme becerileri dahil olmak üzere bilişsel yeteneklerin kademeli ve ilerleyici kaybı ile karakterize edilen spesifik bir bunama türüdür. Beyinde zamanla beyin hücrelerine zarar veren ve yok eden anormal proteinlerin birikmesinden kaynaklanır. Alzheimer hastalığı, bunamanın en yaygın nedenidir ve tüm vakaların %70’ini oluşturur.

Alzheimer hastalığı ile diğer bunama türleri arasındaki temel farklardan biri, bilişsel gerileme modelidir. Alzheimer hastalığında, hafıza kaybı ve diğer bilişsel belirtiler tipik olarak zamanla kötüleşirken, diğer bunama türlerinde düşüş daha değişken olabilir veya dil veya görsel-uzamsal beceriler gibi belirli bilişsel alanlara odaklanabilir.

Diğer bir fark, Alzheimer hastalığının yaşlı yetişkinleri etkileme eğilimindeyken, diğer demans türlerinin her yaşta ortaya çıkabilmesidir. Bununla birlikte, özellikle ailesinde Alzheimer hastalığı öyküsü olan kişilerde Alzheimer hastalığına yakalanma riskini artırabilen genetik faktörler de vardır.

Genel olarak, Alzheimer hastalığı belirli bir bunama türü olsa da, aynı zamanda benzersiz özellikleri ve altta yatan mekanizmaları olan farklı ve karmaşık bir nörolojik durumdur.

Demanslı Birine Nasıl Yaklaşılmalı?

Demansı olan birine yaklaşmak zor olabilir, çünkü demansı olan bireyler kafa karışıklığı, endişe veya yönelim bozukluğu yaşayabilir ve ihtiyaçlarını ve duygularını iletmekte güçlük çekebilirler. Demansı olan birine psikolojik açıdan nasıl yaklaşılacağına dair bazı ipuçları:

1.     Sakin ve güven verici bir ses tonu kullanın: Yavaş ve net konuşun ve kişinin daha rahat hissetmesine yardımcı olmak için güven verici bir ses tonu kullanın.

2.     Basit bir dil kullanın ve karmaşık talimatlardan kaçının: Dilinizi basit ve anlaşılır tutun ve kişinin anlaması zor olabilecek karmaşık talimatlar veya soyut kavramlar kullanmaktan kaçının.

3.     Sabırlı ve anlayışlı olun: Kişiye, sorularınıza veya isteklerinize yanıt vermesi için bolca zaman verin ve kendilerini tekrar etmeleri gerektiğinde veya kafaları karıştığında veya hayal kırıklığına uğradıklarında sabırlı ve anlayışlı olun.

4.     Kişiyi düzeltmekten veya onunla tartışmaktan kaçının: Kişiyi düzeltmekten veya onunla tartışmaktan kaçınmak önemlidir, çünkü bu onların daha fazla ajite veya üzgün olmasına neden olabilir. Bunun yerine, dikkatlerini farklı bir konuya veya etkinliğe yönlendirmeye çalışın.

5.     Güven ve rahatlık sağlayın: Demanslı bireyler endişeli veya şaşırmış hissedebilir, bu nedenle güvence ve rahatlık sağlamak yardımcı olabilir. Örneğin, kendilerini daha güvende hissetmelerine yardımcı olmak için onlara sarılmayı teklif edebilir veya ellerini tutabilirsiniz.

 6.     Sözsüz iletişime dikkat edin: Demansı olan birine yaklaşırken yüz ifadeleri ve vücut dili gibi sözsüz ipuçları da önemli olabilir. Göz temasını korumaya çalışın, dostça bir yüz ifadesi kullanın ve çok yakın durmaktan veya tehdit edici hareketler kullanmaktan kaçının.

Eğer Demanslı Bireye Bakmakla Yükümlüyseniz…

Demansı olan birine bakmak oldukça zor olabilir, ancak bakım verenin demans hastalığın semptomlarını yönetmeye ve hem bakıcının hem de demansı olan kişinin yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olmak için kullanabileceği birçok strateji vardır. İşte, bakım verenler için psikolojik bir bakış açısına dayalı bazı ipuçları:

•  Bir rutin geliştirin: Günlük bir rutin oluşturmak, hem bakıcı hem de demanslı kişi için yapı ve öngörülebilirlik sağlamaya yardımcı olabilir. Bu, kafa karışıklığını ve ajitasyonu azaltmaya yardımcı olabilir ve günlük aktiviteleri daha yönetilebilir hale getirebilir.
• İyi iletişim pratiği yapın: Etkili iletişim, demansı olan birine bakarken anahtardır. Basit, net bir dil kullanmak ve karmaşık talimatlardan kaçınmak önemlidir. Demanslı kişinin neler olduğunu anlamasına yardımcı olmak için görsel yardımlar veya diğer ipuçlarını kullanmak da yararlıdır.
• Kişinin güçlü yanlarına odaklanın: Demans zayıflatıcı bir hastalık olabilse de, kişinin kalan güçlü yönlerine ve yeteneklerine odaklanmak önemlidir. Bu, özgüvenlerini ve amaç duygularını korumalarına yardımcı olabilir.
• Kendinize iyi bakın: Demansı olan birine bakmak fiziksel ve duygusal olarak yorucu olabilir, bu nedenle bakıcıların kendi ihtiyaçlarını da karşılamaları önemlidir. Bu, arkadaşlardan veya aile üyelerinden destek aramayı veya kişisel olarak anlamlı faaliyetlerde bulunmak için ara vermeyi içerebilir.
• Düzenli kalın: Demansı olan birine bakarken randevuları, ilaçları ve diğer önemli bilgileri takip etmek zor olabilir. Düzenli kalmak, her şeyin düzgün bir şekilde yönetilmesini sağlamaya ve hem bakıcı hem de demanslı kişi için stresi azaltmaya yardımcı olabilir.
• Profesyonel destek alın: Demansı olan kişilerin bakıcıları için destek grupları, geçici bakım hizmetleri ve danışmanlık dahil birçok kaynak mevcuttur. Profesyonel destek aramak, bakıcıların bakım vermenin zorluklarını yönetmelerine ve kendi esenliklerini iyileştirmelerine yardımcı olabilir.

Bakım Veren Demans Hastasının Ölüm Belirtilerini Anlayabilir Mi?

Demansı olanlar da dahil olmak üzere her insanın ölüm sürecini farklı deneyimlediğini not etmek önemlidir. Bununla birlikte, demansı olan bir kişinin yaşamının sonuna yaklaştığını gösteren bazı yaygın belirti ve semptomlar vardır.

• İştah ve susuzluktaki değişiklikler: Demansın son evrelerinde bireyler yiyecek ve içeceklere olan ilgilerini kaybetmeye başlayabilir ve yutma güçlüğü yaşayabilir.
• Artan kafa karışıklığı: Demans ilerledikçe, bireylerin kafası giderek karışabilir ve yönlerini şaşırabilir ve sevdiklerini veya tanıdık çevreyi tanımakta güçlük çekebilir.
• Uyku düzeninde değişiklikler: Demansı olan bireyler, gündüzleri daha fazla ve geceleri daha az uyumak da dahil olmak üzere uyku düzenlerinde değişiklikler yaşayabilir.
• Ajitasyon veya huzursuzluk: Demansı olan bazı kişiler, yaşamlarının sonuna yaklaşırken ajite veya huzursuz hale gelebilir ve rahatlık bulmakta zorluk çekebilir.
• Fiziksel değişiklikler: Vücut kendini kapatmaya başladığında, bireyler nabzın zayıflaması, kan basıncının düşmesi ve solunumda değişiklikler gibi fiziksel değişiklikler yaşayabilir.

Bu belirti ve semptomların büyük ölçüde değişebileceğini ve demansı olan tüm bireylerin hepsini yaşamayacağını not etmek önemlidir. Ek olarak, yaşamlarının sonunda demansı olan bireylerin bakımına sağlık uzmanları ve bakımevi bakım sağlayıcılarını dahil etmek önemlidir.

Demans Önlenebilir mi? İşte Bazı Tüyolar…

Demans hastalığına yakalanma riskinizi azaltmak veya başlangıcını geciktirmek için atabileceğiniz adımlar vardır. Demansı önlemek için bazı ipuçları:

• Fiziksel olarak aktif kalın: Düzenli fiziksel aktivite, bunama gelişme riskinizi azaltabilir. Egzersiz beyne giden kan akışını artırır, bu da bilişsel işlevi ve hafızayı geliştirmeye yardımcı olabilir.
• Sağlıklı beslenin: Meyveler, sebzeler, kepekli tahıllar, yağsız protein ve sağlıklı yağlar içeren sağlıklı ve dengeli bir diyet, bunama riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir. Vitamin eksiklikleri olmaması önemlidir.
• Zihinsel olarak aktif kalın: Okuma, bulmaca çözme veya yeni bir beceri öğrenme gibi zihinsel olarak uyarıcı faaliyetlerde bulunun. Bu, bilişsel işlevin korunmasına yardımcı olabilir ve bunama riskini azaltabilir.
• Kronik sağlık durumlarını yönetin: Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet gibi kronik sağlık koşulları bunama riskini artırabilir. Bu koşulları ilaçlarla, yaşam tarzı değişiklikleriyle veya her ikisinin bir kombinasyonuyla yönetmek, demans riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Sosyalleşin ve bağlantıda kalın: Sosyal izolasyon ve yalnızlık bunama riskini artırabilir. Aile, arkadaşlar veya topluluk grupları gibi sosyal bağlantıların sürdürülmesi demans riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Yeterince uyuyun: Uyku beyin fonksiyonu için önemlidir ve kronik uyku yoksunluğu bunama riskini artırabilir. Her gece 7-8 saat uyumayı hedefleyin.
• Stresi yönetin: Kronik stres beyne zarar verebilir ve bunama riskini artırabilir. Derin nefes alma, meditasyon veya yoga gibi gevşeme teknikleriyle stresi yönetin.

Bu ipuçları demans riskini azaltmaya yardımcı olsa da, yaş ve genetik gibi bazı risk faktörlerinin kontrol edilemeyeceğini unutmamak önemlidir.

Demans Hastalığı (bunama) Tedavisi

Ne yazık ki, şu anda demans hastalığı için kesin bir tedavi yoktur ve mevcut tedaviler, semptomları yönetmeyi ve bu durumdaki bireylerin yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlamaktadır.

Demans tedavisi tipik olarak ilaçlar, terapi ve yaşam tarzı değişikliklerinin bir kombinasyonunu içerir. İşte tedaviye yönelik bazı özel yaklaşımlar:

•  İlaçlar: Kolinesteraz inhibitörleri ve memantin dahil olmak üzere demansın bilişsel semptomlarını tedavi etmek için kullanılabilecek birkaç ilaç vardır. Bu ilaçlar, demansı olan bazı kişilerde hafızayı, düşünmeyi ve davranışı geliştirmeye yardımcı olabilir.
• Yaşam tarzı değişiklikleri: Düzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzı değişiklikleri de demans semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Sakin ve yapılandırılmış bir ortam yaratmak gibi diğer değişiklikler de demanslı bireylerin kendilerini daha rahat hissetmelerine ve ajitasyon ve kafa karışıklığı duygularını azaltmalarına yardımcı olabilir.
• Destek grupları: Destek grupları, hem demanslı bireyler hem de bakıcıları için değerli duygusal destek sağlayabilir. Bu gruplar ayrıca demansı olan birine bakmanın zorluklarını yönetme konusunda pratik tavsiyeler sağlayabilir.
• Terapi: Terapi, demansın davranışsal ve psikolojik semptomlarını yönetmek için etkili bir araç olabilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve diğer psikoterapi biçimleri, demansı olan bireylerin depresyon, kaygı ve diğer zihinsel sağlık sorunlarını yönetmelerine yardımcı olabilir.

Dengem Demans İçin Ne Yapabilir?

Dengem, alanında uzman psikologlarımızla yanınızda! Dengem psikologları, demanslı bireyler ve ailelerinin yaşam kalitesini iyileştirmek için psikolojik müdahaleler, bakım veren psikolojik desteği ve psikoeğitim sağlayarak önemli ölçüde yardımcı olurlar. İstediğiniz zaman, istediğiniz psikoloğumuzla randevu oluşturabilirsiniz. Avrupa’da; Türkçe, Almanca, İngilizce dillerinde terapi almak artık çok kolay!

dengem’le ruhunuza iyi bakın…

Diğer Makaleler:

Yas Danışmanlığı ve Terapisi Nedir?

Psikoterapi nedir ve hangi durumlarda gereklidir?

Kaynaklar:

• Caregiving. (n.d.). Alzheimer’s Disease and Dementia.
• Causes and Risk Factors for Alzheimer’s Disease. (n.d.). Alzheimer’s Disease and Dementia. demans hastalığı, alzheimer demans farkı
• Dementia symptoms and diagnosis. (n.d.). Alzheimer’s Society. alzheimer demans farkı
• Help and support with dementia care. (n.d.). Alzheimer’s Society.
• Treatments. (n.d.). Alzheimer’s Disease and Dementia.