Halüsinasyon görmek. Halüsinasyon Nedenleri Nelerdir?

Halüsinasyon Nedir?

Halüsinasyon, gerçek olmayan algıların görülmesi veya duyulması durumudur. başka bir deyişle, kişinin normalden farklı içsel algılar yaşamasına denir. Halüsinasyonlarda kişi var olmayan sesler, ışıklar, kokular, dokunma duyguları gibi algıları gerçek algılar olarak deneyimler.

Halüsinasyon Belirtileri Nelerdir?

Halüsinasyonları belirten başlıca belirtiler şunlardır:

• Gerçek olmayan duyusal uyarımlar (görsel, işitsel, tat, koku, dokunsal vb.) algılamak. Örneğin ışıklar, sesler, kokular, tatlar hissetmek ya da görmek veya dokunmak.
• Hayali nesneler, kişiler ya da senaryolar görmek/duymak. Örneğin konuşan sesler, hayvanlar ya da insanlar görmek.
• Duyularla ilgili deneyimlerde bozulma olması. Örneğin nesnelerin büyümesi, küçülmesi, dönmesi gibi.
• Karanlıkta ışık görme ya da açıkta olmasa da ışık görme.
• Deformasyon ya da değişikliklerle ilgili anormal algılar. Örneğin yüzün değişmesi, parmakların sayısının değişmesi gibi.
• Gerçek dünyayla bağlantısı kopmuş, karmaşık senaryolar ve sahneler canlandırma. Sanki bir film ya da oyun izliyormuş gibi.
• Duyular arası karşılıklı etkileşimlerden kaynaklanan halüsinasyonlar (örn. görsel-işitsel birlikte olması).
• Mahremiyet duygusunda bozulma. Örneğin kişisel alanın ihlal ediliyormuş gibi hissetmek.
• Halüsinasyonlarla ilgili olumsuz düşünceler geliştirmek (örn. halüsinasyonlar kötülük/tehdit içeriyor sanmak).

Halüsinasyon neden görülür? Psikolojik Nedenleri Nelerdir?

Halüsinasyonların başlıca psikolojik nedenleri şunlardır:

1. Psikiyatrik hastalıklar:

• Şizofreni: En sık halüsinasyon nedenidir. Olumsuz belirtiler, sanrılar ve halüsinasyonlar görülür.
• Bipolar bozukluk: Manik epizodlar sırasında halüsinasyonlar olabilir.
• Demans: Alzheimer, vasküler demans gibi halüsinasyonlara neden olabilir.
• Parkinson hastalığı: İlaç tedavisiyle ilişkili olarak halüsinasyon görülebilir.

1. Depresyon: Şiddetli depresyon epizodları halüsinasyonlara yol açabilir.
2. Travma sonrası stres bozukluğu: Travmatik yaşantılar sonrası halüsinasyonlar ortaya çıkabilir.
3. Uyku yoksunluğu: Uzun süreli uykuya ihtiyacı olan kişilerde yetersiz uyku, uyanıkken halüsinasyonlara görmeye neden olabilir.
4. Alkol/uyuşturucu madde kullanımı: Aşırı alkol/uyuşturucu kullanımı halüsinasyonlara yol açabilir.
5. Somatik hastalıklar: Nörolojik ve metabolik hastalıklar da halüsinasyonlara neden olabilir.
6. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Dikkat dağınıklığı ile ilişkili olarak, gerçek olmayan algılar ortaya çıkabilir.
7. Psikotik bozukluklar: Psikotik epizodlar sırasında gerçeklikten kopuk düşünce ve algı bozuklukları görülebilir.
8. Borderline kişilik bozukluğu: Kısa süreli psikotik bozukluklarla karakterizedir. Bu dönemlerde halüsinasyonlar olabilir.

Halüsinasyonlar psikolojik nedenlerinin tanımlanması tedavinin planlanması açısından önemlidir.

Halüsinasyon Fiziksel Nedenleri Nelerdir?

Halüsinasyonların ortaya çıkmasında fiziksel nedenler de vardır:

1. Sinir hastalıkları: Parkinson hastalığı, Alzehimer hastalığı, epilepsi gibi nörolojik bozukluklar halüsinasyonlara yol açabilir. Örneğin Parkinson’da dopamin eksikliğinden dolayı halüsinasyonlar görülebilir.
2. Beyin hasarı: Beyin travması, tümör, enfarktüs vb. nedenlerle oluşan beyin hasarı halüsinasyonlara neden olabilir. Hasarlanan beyin bölgeleri halüsinasyonlar ile ilişkilidir.
3. Migren ve baş ağrısı: Şiddetli migren atakları sırasında veya sonrasında halüsinasyonlar görülebilir.
4. Görme ve işitme kaybı: Görme ve/veya işitme kaybı kompansasyonuna bağlı olarak diğer duyuların aşırı aktifleşmesi halüsinasyonlara yol açabilir.
5. Uyku uykusuzluk: Uykusuzluk halüsinasyonlara zemin hazırlar. Uyku fazlalığı da benzer şekilde halüsinasyon riskini arttırabilir.
6. Medikal tedaviler: Bazı tıbbi ilaçlar (kortizon, morfin, antikonvülsanlar vb.) halüsinasyonlara neden olabilir ya da riskini arttırabilir.
7. Enfeksiyonlar: Nörosifiliz, menenjit, ensefalit gibi enfeksiyon hastalıkları halüsinasyonlara sebep olabilir. Ateşli hastalıklarda da halüsinasyonlar görülebilir.
8. Beslenme bozuklukları: Ciddi protein-enerji malnütrisyonu da halüsinasyonlara yol açabilir.

Halüsinasyon Hangi Yaşlarda Görülmeye Başlar?

Halüsinasyonlar genellikle erişkinlikten yaşlılığa doğru görülmeye başlar. Ancak bazı hallerde daha genç yaşlardan itibaren de görülebilir:

•  Genç erişkinlik (18-30 yaş): Bazı psikiyatrik hastalıkların belirtisi olarak ilk kez halüsinasyonlar görülebilir. Örneğin şizofreni, bipolar bozukluk gibi.
• 40’lı ve 50’li yaşlar: Daha yaşlı bireylerde görülme sıklığı artar. Özellikle beyin yaşlanmasına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• 60 yaş ve üstü: Yaşlılık döneminde halüsinasyon görülme riski önemli ölçüde yükselir. Beyin fonksiyonlarındaki azalma ve hastalıkların görülme sıklığındaki artış nedeniyle daha sık rastlanır.
• Çocukluk ve ergenlik (6-18 yaş): Nadir de olsa bu dönemde de çocuğun halüsinasyon görmesi mümkündür. Bazı psikiyatrik bozuklukların (örn. şizofreni) belirtisi olabileceği gibi, mistik inançlar da halüsinasyonlara yol açabilir.
• Demans gibi ileri derecede bilişsel bozukluklar: Bilişsel gerilemeyle birlikte görülen halüsinasyonlar olup, çoğu kez görsel, işitsel ve dokunma yanılsamaları şeklindedir.
• Özet olarak, yaşlılık döneminden itibaren halüsinasyon görülme riski hızla artar. Ancak bazı hallerde daha erken yaşlardan itibaren de görülebilir.

 Halüsinasyonlarla Başa Çıkmak için Stres Yönetimi Teknikleri

Halüsinasyonlarla başa çıkmak için etkili stres yönetimi teknikleri şunlardır:

• Nefes egzersizleri: Yavaş nefes alma ve verme, karın nefesi gibi teknikler. Bu teknikler vücudun rahatlamasını sağlar ve endişeyi azaltır.
• Meditasyon: Kendi düşüncelerine, duygularına ve halüsinasyonlara pasif olarak izleyici olma egzersizi. Meditasyon endişeyi hafifletir ve olumlu bir perspektif kazandırır.
• Gevşeme egzersizleri: Vücudun kas grubu kas grubu gerilip gevşetilir. Bu kas spazmlarının azalmasını sağlar.
• Dikkat dağıtma: Halüsinasyonlara odaklanma yerine, dış dünyaya odaklanma. Arka planda çalan müzik dinlemek, bir hikaye okumak gibi.
• Olumlu düşünme egzersizi: Halüsinasyonlarla ilgili olumsuz düşünceleri değiştirmeye çalışmak. Onlara daha olumlu ve gerçekçi bir anlam yüklemek.
• Fiziksel aktivite: Yürüyüş, yoga, jimnastik gibi hafif egzersizler. Serotonin seviyesini yükselterek stres ve endişeyi azaltır. Ancak halüsinasyonları artırmamak için kontrollü olmalıdır.
• Sosyal destek: Psikolog, aile ve arkadaşlarla konuşmak. Onların olumlu geribildirimleri ve cesaretlendirmesi endişeyi hafifletebilir. Grup terapisi de yararlı olabilir.

Bu tekniklerin kombine kullanımıyla halüsinasyonlarla baş etmede en iyi sonuçlar alınabilir. Uygulama sürekli olmalıdır.

Halüsinasyon Tedavisi nasıl uygulanır?

Halüsinasyon tedavisinde kullanılan yöntemleri özetlemek gerekirse:

•  Antipsikotik ilaç tedavisi: Serotonerjik ve dopaminerjik sistem üzerinde etkili antipsikotik ilaçlar verilir. Tipik (haloperidol vb.) ve atipik (risperidon, olanzapin, kvetiapin vb.) antipsikotikler kullanılır.
• Benzodiazepinler: Endişe bozukluğu için sedasyon amaçlı benzodiazepin verilebilir (klorpromazin, halazepam vb.).
• Düşük doz antidepresanlar: Serotonini artırıcı antidepresanlarla (sitalopram, escitalopram, sertralin vb.) tedavi edilebilir.
• Kognitif terapiler: Bilişsel Davranışçı Terapi halüsinasyonları azaltmaya ve başa çıkma becerisini artırmaya odaklanır. Eğitim, farkındalık ve yanlış inançları düzeltme içerir.
• Uyku düzeni ve stres yönetimi: Uyku bozukluğu ve stres halüsinasyonları tetikleyebileceğinden önemlidir. Uyku düzeni, gevşeme ve stresle başa çıkma teknikleri öğretilir.
• Psikososyal destek: Aile/arkadaşlarla iletişim, sosyal yaşama katılım ve toplumsal destek halüsinasyonlarla başa çıkmayı kolaylaştırır.
• Madde kullanımına son verme: Halüsinasyonlarla ilişkili alkol, uyuşturucu ya da tıbbi madde kullanımı saptanırsa, maddeyi bırakma da tedaviye dahil edilir.
• Hasta ve yakınları eğitimi: Halüsinasyon belirtilerinin tanınması, tedaviye uyum, yan etki yönetimi ve kriz durumunda başvuru konusunda eğitim verilir.

Tedavi her hasta için özel olarak belirlenmelidir. Tedaviye hastanın aktif katılımı sağlanmalıdır.

Dengem’le ruhunuza iyi bakın…

Diğer Makaleler:

• Madde bağımlılığı nedir ve nasıl kurtulunur?
• Ağır Depresyon (Majör Depresyon) nedir?

Kaynaklar:

How your mind protects you against hallucinations. (2023, April 19). Science | AAAS.