Histrionik Kişilik Bozukluğu (HPD) Nedir?

Histrionik kişilik bozukluğu (HPD), aşırı ilgi arama davranışı, duygusal aşırı tepki ve başkalarından sürekli güvence ve onay alma ihtiyacı ile karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur. Histrionik olan kişiler genellikle dramatik ve gösterişli davranışlarda bulunurlar ve ilgi odağı olmadıklarında kendilerini rahatsız veya huzursuz hissedebilirler.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Belirtileri

DSM-5’e göre, HPD için tanı kriterleri şunları içerir:

Aşağıdakilerden beşinin veya daha fazlasının olmasıyla belirli, erken yetişkinlik döneminde başlayan ve çeşitli bağlamlarda ortaya çıkan aşırı duygusallık ve dikkat çekme davranışı örüntüsü:

• İlgi odağı olmadığı durumlarda rahatsız olur.
• Başkalarıyla etkileşim, genellikle uygunsuz cinsel açıdan baştan çıkarıcı veya kışkırtıcı davranışlarla karakterize edilir.
• Duyguların hızla değişen ve sığ ifadesini gösterir.
• Dikkati kendine çekmek için sürekli olarak fiziksel görünümünü kullanır.
• Aşırı izlenimci ve ayrıntıdan yoksun bir konuşma tarzı vardır.
• Kendini dramatize eder, teatrallik gösterir ve duygularını abartılı bir şekilde ifade eder.
• Telkine açıktır, yani başkalarından veya koşullardan kolayca etkilenir.
• İlişkilerin gerçekte olduğundan daha yakın olduğunu düşünür.

Bu tanı kriterlerine ek olarak, histrionik kişilik bozukluğu özellikleri arasında kişi ayrıca anksiyete, depresyon ve uzun süreli ilişkileri sürdürmede zorluk gibi durumlar da yaşayabilir.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi, HPD’nin genellikle depresyon, anksiyete, madde kullanım bozuklukları veya diğer kişilik bozuklukları gibi diğer zihinsel sağlık durumlarıyla birlikte ortaya çıkabileceğini de belirtmekte fayda var.

Bu, teşhis ve tedaviyi daha karmaşık hale getirebilir ve siz veya tanıdığınız birinin HPD veya başka bir akıl sağlığı sorunuyla mücadele etmesi durumunda profesyonel yardım almanın önemini vurgular.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Nedenleri

Histrionik kişilik bozukluğunun kesin nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Ancak araştırmalar genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun gelişiminde rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Psikoloji perspektifinden, HPD’nin bazı olası nedenleri şunları içerir:

• Çocukluk deneyimleri: Duygusal veya fiziksel istismar gibi çocukluk travması veya ihmali, Histrionik kişilik bozukluğu (HDP) geliştirme riskini artırabilir. Yeterli duygusal destek veya doğrulama sağlamayan ortamlarda büyüyen çocuklar, başkalarından sürekli bir ilgi ve onay alma ihtiyacı geliştirebilirler.
•  Genetik faktörler: Bazı araştırmalar, genetik faktörlerin Histrionik kişilik bozukluğu (HDP) gelişimine katkıda bulunabileceğini öne sürdü. Çalışmalar, bozukluğun ailelerden geçebileceğini ve bazı genetik varyasyonların HPD geliştirme riskini artırabileceğini bulmuştur.
•  Mizaç: Yüksek hassasiyet veya dürtüsellik gibi belirli mizaçlara sahip bireyler, Histrionik kişilik bozukluğu (HDP) geliştirmeye daha yatkın olabilir. Bu özellikler, bireylerin duygularını düzenlemelerini ve başkalarından ilgi ve onay aramalarını zorlaştırabilir.
•  Kültürel faktörler: Kültürel normlar ve beklentiler, HPD’nin gelişiminde rol oynayabilir. Görünüme, statüye ve dikkat çekme davranışına yüksek değer veren toplumların histrionik bireyler üretme olasılığı daha yüksek olabilir.
•  Beyin yapısı ve işlevi: Bazı araştırmalar, beyin yapısı ve işlevindeki farklılıkların Histrionik kişilik bozukluğu (HDP) ile ilişkili olabileceğini öne sürdü. Örneğin araştırmalar, histrionik bireylerin beynin duygu düzenleme ve kendini yansıtma ile ilgili belirli bölgelerinde azalmış gri maddeye sahip olabileceğini bulmuştur.

Bu faktörlerin mutlaka kendi başlarına HPD’ye neden olmadığını, bunun yerine bozukluğun gelişmesine yol açan faktörlerin karmaşık bir etkileşimine katkıda bulunabileceğini not etmek önemlidir.

HPD teşhisinin yalnızca eğitimli bir ruh sağlığı uzmanı tarafından kişinin semptomlarının ve geçmişinin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesinden sonra yapılması gerektiğine dikkat edilmesi gerekir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Tanıma Testi

Semptomların diğer kişilik bozuklukları ve akıl sağlığı durumlarıyla örtüşmesi nedeniyle zor olabilir. Ancak Histrionik kişilik bozukluğunun varlığını değerlendirmek için kullanabileceğimiz bazı soru örnekleri sıralanabilir. İşte kısa bir histrionik kişilik bozukluğu testi:

1.     Sık sık ilgi ister misiniz veya ilgi odağı olmaya güçlü bir ihtiyaç duyar mısınız?

2.     İlgi odağı olmadığınızda sık sık rahatsız veya üzgün hissediyor musunuz?

3.     Kendinize dikkat çekmek için fiziksel görünümü veya cinselliği kullanıyor musunuz?

4.     Başkalarından tepki almak için sık sık duygularınızı abartır mısınız?

5.     Başkalarından, özellikle güçlü veya önemli olarak algıladığınız kişilerden kolayca etkilenme eğiliminiz var mı?

6.     Sık sık ilişkilerinizin gerçekte olduğundan daha samimi veya anlamlı olduğunu düşünüyor musunuz?

7.     Duygularınızı ve düşüncelerinizi çevrenizdekilere uyacak şekilde sık sık değiştirir misiniz?

8.     Davranışlarınız nedeniyle yakın ilişkileri sürdürmekte zorlanıyor musunuz?

9.     Sıklıkla düşünmeden mi yoksa sonuçlarını düşünmeden mi hareket edersiniz?

10. Kolayca sıkılma eğiliminiz var mı veya boş veya huzursuz hissetmekten kaçınmak için sürekli uyarılmaya mı ihtiyacınız var?

! Bu soruların sadece yol gösterme amaçlı olduğunu ve doğru teşhis için eğitimli bir ruh sağlığı uzmanına danışılması gerektiğini unutmamak önemlidir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu’nda Cinsiyet Faktörü

Yakın tarihli bir araştırma, Histrionik erkeklerin, histrionik kadınlara göre daha narsisistik ve antisosyal özellikler sergileme eğiliminde olduğunu buldu. Çalışmada ayrıca, Erkeklerde histrionik kişilik bozukluğu var olması durumunda, madde bağımlılığı ve suç işleme geçmişine sahip olma olasılıklarının histrionik kadın bireylere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Öte yandan, Histrionik kadınların cinselleştirilmiş davranış sergileme ve baştan çıkarıcı veya çapkın davranışlarda bulunma olasılıkları daha yüksekti.

Yayınlanan bir başka yeni çalışma, özellikle erkeklerde histrionik bozukluğu inceledi. Çalışma, Histrionik erkeklerin kişilerarası ilişkilerde zorluklar yaşayabileceğini, duygudurum bozuklukları öyküsü olabileceğini ve duygusal sıkıntıyla başa çıkma aracı olarak maddeleri kullanabileceğini buldu.

Benzer şekilde, yayınlanan başka bir literatür taraması, kadınlarda histrionik bozukluğu ele aldı. Makale, Histrionik kadınların, artan kaygı ve depresyon da dahil olmak üzere, bozukluğu olan erkeklerden daha şiddetli semptomlar yaşayabileceğini öne sürdü.

Histrionik Aldatma

Histrionik aldatma, histrionik bireyler tarafından sergilenen bir aldatma veya sadakatsizlik modelini ifade eder. Bu davranış genellikle, Histrionik bireylerin birden fazla cinsel veya romantik partner aramasına yol açabilecek başkalarından ilgi, heyecan ve onay alma ihtiyacı ile karakterize edilir.

Psikolojik bir bakış açısından, histrionik aldatma, altta yatan güvensizlik duyguları, düşük benlik saygısı ve dış çevreden onaylanma ihtiyacı tarafından yönlendirilebilir. Bu bireyler, sürekli ilgi ve heyecan ihtiyaçları nedeniyle istikrarlı ve tatmin edici ilişkiler sürdürmekte zorlanabilirler ve bu ihtiyaçları karşılamanın bir yolu olarak aldatmayı seçebilirler.

Araştırmalar, histrionik bireylerin, bozukluğu olmayan bireylere kıyasla sadakatsizlik ve diğer cinsel risk alma biçimlerine girme olasılıklarının daha yüksek olduğunu bulmuştur.

Histrionik bireylerin, birden fazla cinsel partnere sahip olmak ve korunmasız seks yapmak da dahil olmak üzere kendilerini cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar için risk altına sokan cinsel davranışlarda bulunma olasılıklarının daha yüksek olduğu belirtilmiştir.

Histrionik aldatma, hem histrionik birey hem de eşleri için duygusal sıkıntı, ilişki çatışmaları ve fiziksel sağlık riskleri dahil olmak üzere önemli sonuçlara sahip olabilir. Bu bireylerin altta yatan psikolojik sorunlarını ele almak ve sağlıklı ilişki kalıpları geliştirmek için uygun tedavi ve desteği almaları önemlidir.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Olanlara Nasıl Davranılmalı?

Histrionik kişilik bozukluğu olan bireyler, genellikle çevrelerindekilerle ilişkilerini etkileyebilecek kişilerarası zorluklarla ortaya çıkarlar. Aile üyeleri, arkadaşlar ve diğer sevilen kişilerin tedaviye ve HPD’li bireylerle etkileşime empati ve anlayışla yaklaşması önemlidir. Histrionik bireyleri psikoloji açısından desteklemeye yardımcı olmak için kullanılabilecek bazı stratejiler şunlardır:

1.     Sınırları belirleyin: Histrionik bireyler duygusal olarak talepkar olma eğiliminde olabilir ve sürekli ilgi ve onay isteyebilir. Net sınırlar belirlemek, tükenmişliği önlemeye ve ilişkinin sağlıklı kalmasını sağlamaya yardımcı olabilir.

2.     Duygularını doğrulayın: Sınırlar koymak önemli olsa da, bireyin duygularını ve hislerini doğrulamak da aynı derecede önemlidir. Duygularını kabul etmek, güven oluşturmaya ve sağlıklı bir ilişki geliştirmeye yardımcı olabilir.

3.     Onları tedavi aramaya teşvik edin: Histrionik bireyleri profesyonel yardım aramaya teşvik etmek, genel refahlarını iyileştirmeye yönelik olumlu bir adım olabilir. Aile üyeleri ve sevdikleriniz, bir terapist veya başka bir akıl sağlığı uzmanı bulma konusunda destek sunabilir.

4.     Aktif dinleme alıştırması yapın: Aktif dinleme, bireyin ihtiyaç ve endişelerine odaklanmayı ve anlayış ve empati gösteren geri bildirim sağlamayı içerir. Bu, güven oluşturmaya ve daha iyi iletişimi teşvik etmeye yardımcı olabilir.

Histerik ve Histrionik Farkı Nedir?

Çok karıştırılan “histerik” ve “histrionik” terimleri sıklıkla birbirinin yerine kullanılmıştır. Ancak psikolojik açıdan bakıldığında, bu iki terim arasında bazı farklılıklar vardır. Tarihsel olarak, “histerik”, psikolojik stresin körlük veya felç gibi fiziksel semptomlara dönüştüğü bir durum olan ve şimdi Konversiyon Bozukluğu olarak bilinen durumun semptomlarını gösteren bireyleri tanımlamak için kullanılmıştır. “Histrionik” ise aşırı duygusallık ve dikkat çekme davranışları ile karakterize edilen bir kişilik bozukluğudur.

Journal of Personality Disorders’da yayınlanan bir araştırma, histeri ve histrionik kişilik bozukluğu arasındaki farkları inceledi. Çalışma, histerinin tarihsel olarak konversiyon bozukluğu, ayrışma ve somatizasyon gibi semptomlarla karakterize edildiğini ve sıklıkla travma ile ilişkili olduğunu buldu. Buna karşılık, histriyonik kişilik bozukluğu, duyguları abartmak, dikkat çekmek ve baştan çıkarıcı davranışlarda bulunmak gibi davranışlarla karakterize edilir.

Genel olarak, “histeri” ve “histrionik” terimleri geçmişte birbirinin yerine kullanılmış olsa da, modern psikolojideki farklı koşullara atıfta bulunurlar. Klinisyenler hastalarına doğru teşhis ve tedavi yapabilmek için bu farklılıkların farkında olmalıdır.

Histrionik Kişilik Bozukluğu Tedavisi

HPD’yi tedavi etmek için en yaygın yaklaşım, tipik olarak eğitimli bir ruh sağlığı uzmanıyla danışma seanslarını içeren psikoterapidir. Histrionik bireylere yardımcı olabilecek bazı özel tedavi yolları şunları içerir:

•  Bilişsel Davranışçı Terapi: Bu terapi türü, HPD semptomlarına katkıda bulunan olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışları tanımlamayı ve değiştirmeyi amaçlar. Bilişsel Davranışçı Terapi yoluyla, bu bireyler duygularını yönetmek ve dikkat çekme davranışlarını azaltmak için baş etme stratejilerini öğrenebilirler.
• Diyalektik Davranış Terapisi: Bu terapi yaklaşımı, bireylere HPD farkındalığı, sıkıntı toleransı, duygu düzenleme ve kişilerarası etkililik öğretmeye odaklanır. Bu beceriler sayesinde, bu bireyler duygularını ve ilişkilerini daha iyi yönetebilirler.
• Psikodinamik Terapi: Bu terapi türü, HPD semptomlarına katkıda bulunan bilinçsiz çatışmaları ve çözülmemiş duyguları keşfetmeyi amaçlar. Histrionik bireyler, davranışlarının temel nedenlerine ilişkin içgörü kazanarak daha sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmeye çalışabilirler.
• İlaç tedavisi: İlaç, HPD için birincil tedavi olmasa da, anksiyete veya depresyon gibi birlikte ortaya çıkan zihinsel sağlık durumlarını yönetmek için reçete edilebilir.

Dengem Histrionik Kişilik Bozukluğu Konusunda Nasıl Yardımcı Olabilir?

Dengem, ruh sağlığınızı önemsiyor ve alanında uzman psikologlarla yanınızda!

Histrionik kişilik bozukluğunun her bireyde farklı şekilde tezahür edebilen karmaşık bir bozukluk olduğuna dikkat etmek önemlidir. Bu nedenle, sizin veya tanıdığınız birinin HPD yaşadığından şüpheleniyorsanız, nitelikli ruh sağlığı uzmanlarımızdan değerlendirme ve tedavi almanız mümkün.

Müsaitlik durumuna göre istediğiniz zaman, istediğiniz dengem psikoloğunuzdan online randevu oluşturabilir ve destek almaya başlayabilirsiniz. 

Diğer Makaleler:

Onaylanma ihtiyacı. Neden hep onaylanmak isteriz?

Güven sorunu, ilişkilerimde neden kimselere güvenemiyorum?

Kaynaklar:

• APA PsycNet. (n.d.-a).
• Candel, O. S. (2019). Review on the Present Condition of Histrionic Personality Disorder. Buletin De Psihiatrie Integrativă.
• Fok, M. L. Y., Hotopf, M., Stewart, R., Hatch, S. L., Hayes, R. B., & Moran, P. (2014). Personality Disorder and Self-Rated Health: A Population-Based Cross-Sectional Survey. Journal of Personality Disorders, 28(3), 319–333.
• French, J. H. (2022, September 26). Histrionic Personality Disorder. StatPearls – NCBI Bookshelf.