Stockholm Sendromu Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Stockholm Sendromu Nedir?

Stockholm sendromu, rehinelerin veya taciz kurbanlarının, onları esir alan veya taciz edenlerle duygusal bir bağ geliştirdiği psikolojik bir olgudur. Terim, 1973’te İsveç’in Stockholm kentinde bir banka soygunundan sonra icat edilmiştir. Stockholm Sendromu, rehinelerin travmatik durumlarıyla başa çıkmak için geliştirdikleri bir hayatta kalma stratejisi olarak görülebilir.

Esir alanlar, rehinelerin birincil sosyal temas kaynağı haline gelir ve genellikle yiyecek, su ve güvenlik gibi temel ihtiyaçlarını karşılayabilen tek kişilerdir. Böyle bir durumda, rehineler kendilerini tutsak edenleri saldırganlar yerine koruyucular olarak görmeye başlayabilir.

Stockholm Sendromu nadir görülen bir fenomen olsa da, özellikle uzun süreli esaret veya istismar durumlarında, travmatik durumlara verilen psikolojik tepkileri anlamak için önemli çıkarımlara sahiptir.

Hangi Durumlarda Stockholm Sendromu Yaşanır?

Stockholm Sendromu, belirli koşullar altında ortaya çıkabilen psikolojik bir tepkidir. Aşağıda, sendromun ortaya çıkabileceği koşullar ve açıklamaları yer almaktadır:

• Esaret ve Tecrit

Stockholm Sendromu, kişinin tutsak veya dış dünyadan izole olduğu durumlarda ortaya çıkabilir. Rehin alan kişi taciz edici veya tehditkar olsa bile, rehine veya tutsak, bir hayatta kalma aracı olarak onları tutan kişiye duygusal olarak bağlanabilir.

Araştırmalara göre, esaret veya izolasyondan kaynaklanabilecek yoğun korku ve çaresizlik, Stockholm Sendromunun gelişmesine yol açabilir.

•  Güç Dengesizliği

Esir alan ve kurban arasında bir güç dengesizliği, Stockholm Sendromunun meydana geldiği durumlarda sıklıkla mevcuttur.

Esir alan kişi, kurbanın yiyecek, su ve güvenlik gibi temel ihtiyaçları üzerinde kontrole sahip olabilir ve bu da kurbanın esir alan kişiye olan bağımlılığını artırabilir.

Yayınlanan bir çalışma, istismar içeren ilişkilerdeki güç dengesizliğinin mağdurlarda sendromun gelişimine katkıda bulunabileceğini bulmuştur.

•  Duygusal Manipülasyon

Esir alan kişi tarafından duygusal manipülasyon, Stockholm Sendromunun gelişimine katkıda bulunabilecek başka bir durumdur. Esir alan kişi, kurbanın güvenini ve sadakatini kazanmak için nezaket, empati veya dalkavukluk gibi taktikler kullanabilir.

Güncel bir makaleye göre, kaçıranın aralıklı pekiştirme kullanması (yani, hem ödül hem de ceza sağlaması) da bu sendromun gelişimine katkıda bulunabilir.

•  Kaçış için Sınırlı Seçenekler

Stockholm Sendromu, mağdur kaçmak için sınırlı seçenekleri olduğunu hissettiğinde gelişebilir. Kurban, onu esir alan kişinin tek güvenlik ve koruma kaynağı olduğuna inanmaya başlayabilir. Finansal istismar mağdurları, finansal bağımsızlık için sınırlı seçenekleri olduğunu hissettiklerinde sendrom yaşayabilirler.

Stockholm Sendromu Klinik Belirtileri nelerdir?

Stockholm Sendromunun, uzun süreli esarete, istismara veya travmaya maruz kalan bireylerde gelişebilen ve kendilerini esir alanlara veya istismarcılara karşı olumlu duygular geliştirdikleri psikolojik bir durum olduğunu öğrenmiştik. İşte Stockholm Sendromu ile ilişkili bazı yaygın klinik semptomlar:

•  Esir alan kişiye/istismarcıya karşı olumlu duygular

Stockholm Sendromu olan bireyler genellikle kendilerini esir alan veya istismar eden kişiye karşı güçlü bir duygusal bağ hissederler ve empati kurabilir, hatta onların eylemlerini savunabilirler.

Bu duygusal bağ karmaşık olabilir ve minnettarlık, sevgi ve hatta romantik çekim duygularını içerebilir.

•  Yetkililere veya kurtarıcılara karşı olumsuz duygular

Stockholm Sendromu mağdurları, kaçmalarına veya durumlarına müdahale etmelerine yardımcı olmaya çalışan kolluk kuvvetleri veya kurtarma personeli gibi yetkililere karşı güvensizlik ve hatta korku hissedebilirler.

Bunun nedeni, esir alan/istismar eden kişiden misilleme korkusu veya durumu gerçekten anlayan tek kişinin kendileri olduğuna dair inanç olabilir.

•  Bilişsel uyumsuzluk

Bilişsel uyumsuzluk, bir kişinin iki çelişkili inanca veya fikre sahip olduğunda ortaya çıkan rahatsızlığı tanımlamak için kullanılan psikolojik bir terimdir.

Stockholm Sendromu olan bireyler, kendilerini esir alan/istismar eden kişiye karşı olumlu duygularını içinde bulundukları durumun gerçekliğiyle bağdaştırmaya çalışırken bilişsel uyumsuzluk yaşayabilirler.

•  Hipervijilans

Hipervijilans, potansiyel tehditlere karşı artan bir uyanıklık ve hassasiyet halidir.

Stockholm Sendromu mağdurları, tehlikeye veya travmaya uzun süre maruz kalmalarının yanı sıra kendilerini esir alan kişiden/istismarcıdan intikam alma korkusunun bir sonucu olarak hipervijilans yaşayabilir.

•  TSSB belirtileri

Stockholm Sendromu mağdurları ayrıca geriye dönüşler, kabuslar ve aşırı uyarılma gibi travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) belirtileri de yaşayabilir. Bu semptomlar travmatik deneyimin hatırlatıcıları tarafından tetiklenebilir ve günlük işleyişe müdahale edebilir.

Travma yaşamış tüm bireylerin Stockholm Sendromu geliştirmeyeceğini ve semptomların şiddetinin bireyler arasında büyük farklılıklar gösterebileceğini unutmamak önemlidir. Siz veya tanıdığınız biri Stockholm Sendromu belirtileri veya travmayla ilgili diğer ruh sağlığı sorunları yaşıyorsa, eğitimli bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanız önemlidir.

Stockholm Sendromu Kişiyi Nasıl Etkiler?

İşte güncel makalelerden derlediğimiz, Stockholm sendromu belirtileri:

1.     İstismarcıya karşı olumlu duygular:

Stockholm sendromunun en önemli semptomlarından biri, istismarcıyla olumlu bir duygusal bağ kurmaktır. Stockholm sendromlu bireyler, onu esir alan veya istismar eden kişiye karşı şefkat, hayranlık ve hatta sevgi duyguları yaşayabilir. Bu duygusal bağ, istismarcının ara sıra kurbana karşı şefkat veya şefkat göstermesiyle pekiştirilebilir.

2.     İstismar veya zararın reddi:

Stockholm sendromlu bireyler, tacizcilerinden aldıkları zararı veya tacizi inkar edebilir veya en aza indirebilir. Bu, yaşadıkları travmayı kabul etmenin duygusal acısından kendilerini korumak için bir başa çıkma mekanizması olabilir.

3.     İstismarcıya karşı sadakat veya şükran duygusu:

Stockholm sendromu kurbanları, genellikle istismarcının güvenlik, koruma ve hatta hayatta kalma sağlamadaki algılanan rolü nedeniyle, istismarcıya karşı bir sadakat veya minnettarlık duygusu hissedebilir. Bu duygusal bağlantı, kurbanın temel ihtiyaçları için istismarcıya bağımlı olduğu duygusuyla daha da güçlendirilebilir.

4.     Başkalarına güvenme zorluğu:

Stockholm sendromlu bireyler, başkalarına güvenmeyi veya bağımsız olarak karar vermeyi zor bulabilir. Bu genellikle istismarcıya karşı geliştirdikleri duygusal bağın yanı sıra maruz kaldıkları istismarı kabul etmenin getirdiği korku ve endişeden kaynaklanır.

5.     Potansiyel kurtarıcılara yönelik endişe veya korku:

Stockholm sendromlu bireyler, onları kurtarmaya veya onlara yardım etmeye çalışan kişi veya kuruluşlara karşı endişe veya korku hissedebilir. Bu genellikle istismarcıya karşı geliştirdikleri duygusal bağın yanı sıra tanıdık olanı bırakıp bilinmeyene girme ihtimaliyle gelen korku ve kaygıdan kaynaklanır.

 Stockholm Sendromu yaşıyor olabilir misiniz?

Uzun süreli esaret, taciz veya travma yaşadığınız bir durumdaysanız ve Stockholm Sendromu yaşayıp yaşamadığınızdan emin değilseniz, belirtileri tanımlamanıza yardımcı olması için kendinize sorabileceğiniz bazı sorular şunlardır:

1.     Beni esir alan veya taciz eden kişiye karşı empati, minnettarlık ve hatta aşk gibi olumlu duygular hissediyor muyum?

2.     Zararlı veya taciz edici olsalar bile, beni esir alan veya istismar eden kişinin eylemlerini savunuyor veya haklı çıkarıyor muyum?

3.     Kolluk kuvvetleri veya kurtarma personeli gibi bana yardım etmeye çalışan kişilere karşı olumsuz duygular hissediyor muyum?

4.     Durumum veya kaçıran/istismarcım hakkında çelişkili inançlar veya düşünceler yaşıyor muyum?

5.     Artık tehlikede olmadığım zamanlarda bile aşırı uyanık veya gergin hissediyor muyum?

Geçmişe dönüşler, kabuslar veya aşırı uyarılma gibi travma sonrası stres bozukluğu belirtileri yaşıyor muyum?

Yalnızca eğitimli bir ruh sağlığı uzmanının Stockholm Sendromu’nun doğru teşhisini sağlayabileceğine dikkat etmek önemlidir. Bu semptomlardan herhangi birini yaşıyorsanız, uygun bir değerlendirme sağlayabilecek ve özel ihtiyaçlarınıza göre uyarlanmış bir tedavi planı geliştirebilecek bir ruh sağlığı uzmanının desteğine başvurmanız önemlidir.

Stockholm Sendromu Tedavisi

Stockholm Sendromu’nun tedavisi ve iyileşmesi uzun ve karmaşık bir süreç olabilir, çünkü durum istismarcıya veya esir alan kişiye karşı güçlü bir duygusal bağ içerir. Son referanslarla birlikte Stockholm Sendromu‘ndan tedavi ve iyileşmeye yönelik bazı olası yaklaşımlar şunlardır:

•  Terapi

Terapi, özellikle Bilşsel Davranışçı Terapi (BDT) ve travma odaklı terapi olmak üzere Stockholm Sendromunu tedavi etmek için yararlı bir yaklaşım olabilir. BDT, Stockholm Sendromu mağdurlarının istismarcı veya tutsak eden kişi hakkındaki çarpık inançlarını ve duygularını belirlemelerine ve bunlarla mücadele etmelerine yardımcı olabilirken, travma odaklı terapi, deneyimlerinin travmasını işlemelerine ve bunlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir.

Yakın tarihli bir makale, aile içi şiddet vakalarında Stockholm Sendromunu tedavi etmek için BDT’nin nasıl etkili bir yaklaşım olabileceğini tartışıyor.

• Destek grupları

Destek grupları, Stockholm Sendromu mağdurlarına benzer deneyimler yaşamış diğer kişilerle bağlantı kurmaları için güvenli ve destekleyici bir ortam sağlayabilir. Destek grupları ayrıca başa çıkma stratejileri, kişisel bakım ve sağlıklı ilişkiler kurma konusunda eğitim ve kaynaklar sağlayabilir.

Güncel makaleler, Stockholm Sendromu yaşamış olabilecekler de dahil olmak üzere aile içi şiddet mağdurları için destek gruplarının faydalarını vurgulamaktadır.

• Güvenlik Planlaması

Güvenlik planlaması, özellikle mağdurun kendisini taciz eden veya esir alan kişi tarafından hala tehlikede olabileceği durumlarda, bu sendromdan kurtulmanın önemli bir yönü olabilir. Güvenlik planlaması, bir destek ağı oluşturmak, yasal koruma aramak ve durumu terk etmek için bir plan geliştirmek gibi potansiyel riskleri belirlemeyi ve güvende kalmaya yönelik stratejiler geliştirmeyi içerir.

Stockholm Sendromundan kurtulmanın uzun ve zor bir süreç olabileceğini ve her bireyin deneyiminin benzersiz olduğunu unutmamak önemlidir. İyileşme ve tedavi sağlamak için farklı yaklaşımların bir kombinasyonu gerekli olabilir.

Dengem Stockholm Sendromu Konusunda Nasıl Yardımcı Olur?

Stockholm Sendromlu bireylerin öz değer duygusu geliştirmelerine, sağlıklı başa çıkma stratejileri öğrenmelerine ve yaşamları üzerinde kontrolü yeniden kazanmalarına yardımcı olma konusunda dengemin uzman psikologları yanınızda!

İstediğiniz zaman, istediğiniz psikoloğumuzla randevu oluşturabilirsiniz. Avrupa’da; Türkçe, Almanca, İngilizce dillerinde terapi almak artık çok kolay!

dengem

Kaynaklar:

• Effiong, J. E., Ibeagha, P. N., & Iorfa, S. K. (2022). Traumatic bonding in victims of intimate partner violence is intensified via empathy. Journal of Social and Personal Relationships, 39(12), 3619–3637.Stockholm Sendromu Nedir? Belirtileri ve Tedavisi
• Eske, J. (2020, October 1). What is Stockholm syndrome?
• Namnyak, M., Tufton, N., R, S., Toal, M., Worboys, S., & Sampson, E. L. (2007). ‘Stockholm syndrome’: psychiatric diagnosis or urban myth? Acta Psychiatrica Scandinavica
• Oyeyemi, A., Onigbinde, O. A., Lateef, I. C., & Onigbinde, A. (2023, January 1). Stockholm syndrome: Causes, implications, and way out. ResearchGate.
• Paulino, M. (2016). Characterization of Spousal Violence Victims. Ciottone’s Disaster Medicine