Unutkanlık Nasıl Önlenir? Unutkanlığın Sebepleri Nelerdir?

Unutkanlık, yaşlılıkla birlikte ortaya çıkabilen normal bir süreç olabilir, ancak bazı durumlarda altta yatan tıbbi veya psikolojik bir sorunun belirtisi olabilir.

Unutkanlık Belirtileri nelerdir?

Unutkanlık, durumun nedenine ve ciddiyetine bağlı olarak farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Unutkanlığın bazı yaygın belirtileri şunlardır:

• İsimleri, yüzleri veya konuşmalardaki ayrıntıları hatırlamada güçlük
• Eşyaları koyduğunuz yeri unutmak veya sık sık yanlış yere koymak
• Randevuları, son tarihleri veya önemli olayları hatırlamakta güçlük
• Yakın zamanda veya geçmişte öğrendiğiniz bilgileri hatırlamakta güçlük çekme
• Önemli bilgileri hatırlamak için hatırlatıcılara veya notlara güvenmek zorunda kalmak
• Konuşma sırasında sık kullanılan kelimeleri veya cümleleri unutmak
• Tanıdık yerlerde kaybolmak veya yönünü şaşırmak
• Dün ne yaptığınızı hatırlamak gibi kısa süreli hafıza ile ilgili zorluklar
• Adresiniz veya telefon numaranız gibi önemli kişisel bilgilerinizi unutmak
• Aynı anda birden fazla görevi yerine getirme veya yönetme zorluğu.

Unutkanlığın Nedenleri Nelerdir?

Unutkanlık neden olur işte birçok olası seçenekler:

1.     Normal yaşlanma: İnsanlar yaşlandıkça, hafıza ve bilişsel işlevlerde hafif unutkanlık gibi yaşa bağlı normal değişiklikler yaşayabilirler.

2.     Stres ve kaygı: Stresli yaşam olayları veya süregelen kaygı, hafıza zayıflığı, dikkatsizlik ve unutkanlık yaratabilir.

3.     Depresyon: Depresyon, hafızayı ve bilişsel işlevi etkileyerek unutkanlığa yol açabilir.

4.     Uyku eksikliği: Uyku hafıza konsolidasyonu için önemlidir ve uyku eksikliği unutkanlığa ve konsantrasyon güçlüğüne yol açabilir.

5.     İlaçlar: Sakinleştiriciler, uyku hapları ve antihistaminikler gibi bazı ilaçlar yan etki olarak unutkanlığa ve kafa karışıklığına neden olabilir.

6.     Alkol ve uyuşturucu kullanımı: Aşırı alkol veya uyuşturucu kullanımı unutkanlığa ve bilişsel bozukluğa neden olabilir.

7.     Tıbbi durumlar: Unutkanlık için vitamin eksiklikleri, hipotiroidizm ve beyin yaralanmaları gibi bazı tıbbi durumlar neden gösterilebilir.

8.     Nörolojik bozukluklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve diğer demans türleri gibi nörolojik bozukluklar unutkanlığa ve hafıza sorunlarına neden olabilir.

9.     Kafa travması: Travmatik beyin hasarı hafıza sorunlarına ve unutkanlığa neden olabilir.

Unutkanlığın, hafif bilişsel bozukluk veya bunama gibi daha ciddi hafıza sorunlarının bir belirtisi olabileceğini de unutmamak önemlidir.  

Unutkanlık Ne Zaman Masumdur?

Unutkanlık genellikle belirli durumlarda masum veya normal kabul edilir, örneğin:

• Küçük ayrıntıları unutmak: Anahtarlarınızı nereye koyduğunuz veya geçen hafta izlediğiniz bir filmin adı gibi küçük ayrıntıları unutmak yaygındır ve genellikle endişe nedeni değildir.
• Yaşa bağlı unutkanlık: Hafif unutkanlık yaşlanmanın normal bir parçasıdır ve mutlaka ciddi bir hafıza sorununa işaret etmez. İnsanlar yaşlandıkça, özellikle dikkat, işlem hızı ve çoklu görev gerektiren görevler için hafıza performansında bir düşüş yaşayabilirler.
• Stres kaynaklı unutkanlık: Kısa süreli unutkanlık stres, endişe veya diğer duygusal faktörlerden kaynaklanabilir. İnsanlar stresli veya endişeli olduklarında, dikkatleri ve çalışma hafızaları bozulabilir, bu da unutkanlığa veya konsantrasyon güçlüğüne yol açabilir.
• Aşırı bilgi yüklemesi: İnsanlar çok miktarda bilgi veya uyarana maruz kaldıklarında unutkanlık yaşayabilir veya belirli ayrıntıları hatırlamakta güçlük çekebilirler. Bu durum genellikle insanlar sınavlara çalışırken veya karmaşık bilgileri hatırlamaya çalışırken görülür.
• Dalgınlık: Dalgınlık veya dikkat dağınıklığı nedeniyle bir şeyi unutmak, örneğin bir telefona cevap vermeyi unutmak veya bir randevuyu kaçırmak yaygındır ve tipik olarak endişe nedeni değildir.

Unutkanlık Ne Zaman Tehlikelidir?

Unutkanlık, önemli görevleri yerine getirme, kritik bilgileri hatırlama veya güvenliğimizi ve refahımızı koruma becerimizi etkilediğinde tehlikeli olabilir. İşte unutkanlığın tehlikeli hale gelebileceği bazı durumlar:

• Önemli ilaçları almayı unutmak: Düzenli olarak ilaç almanızı gerektiren tıbbi bir durumunuz varsa, ilaçlarınızı almayı unutmak tehlikeli olabilir ve durumunuzun kötüleşmesine neden olabilir.
• Önemli randevuları veya son teslim tarihlerini unutmak: Önemli randevuları veya son teslim tarihlerini unutursanız, bu durum kritik toplantıları veya fırsatları kaçırmanıza neden olarak olumsuz sonuçlara yol açabilir.
• Aletleri kapatmayı veya kapıları kilitlemeyi unutmak: Sobaları veya diğer aletleri kapatmayı unutmak veya kapıları kilitlemeden bırakmak sizin ve başkalarının güvenliği için ciddi bir risk oluşturabilir.
• Nerede olduğunuzu veya eve nasıl gideceğinizi unutmak: Kaybolursanız veya eve nasıl gideceğinizi unutursanız, bu tehlikeli olabilir ve kazalara yol açabilir veya sizi savunmasız bir duruma sokabilir.
• Önemli bilgileri unutmak: Adresiniz veya acil durum iletişim bilgileriniz gibi önemli bilgileri unutursanız, acil bir durumda başkalarının size yardım etmesini zorlaştırabilir.

Unutkanlık Ne Zaman Hastalık Haline Gelir?

Unutkanlık, bir kişinin günlük yaşamında işlev görme yeteneğini önemli ölçüde bozduğunda ve sosyal, mesleki veya kişisel faaliyetlerine müdahale ettiğinde bir hastalık haline gelebilir.

Unutkanlığa ve hafıza sorunlarına neden olabilen çeşitli nörolojik ve psikiyatrik durumlar vardır:

1.     Alzheimer hastalığı: Bu, hafızayı, düşünmeyi ve davranışı etkileyen ilerleyici bir beyin hastalığıdır ve beyinde anormal protein birikimi ile karakterizedir.

2.     Vasküler demans: Beyindeki bir dizi küçük felç veya diğer kan damarı sorunlarından kaynaklanır ve hafıza kaybına ve diğer bilişsel bozukluklara yol açar.

3.     Parkinson hastalığı: Bu, hareketi etkileyen ve aynı zamanda bilişsel ve hafıza sorunlarına neden olabilen ilerleyici bir sinir sistemi bozukluğudur.

4.     Huntington hastalığı: Bu, beyin hücrelerinin ilerleyici dejenerasyonuna neden olan ve hafıza sorunları da dahil olmak üzere motor ve bilişsel bozukluklara yol açan kalıtsal bir hastalıktır.

5.     Depresyon ve anksiyete bozuklukları: Bunlar, özellikle şiddetli veya uzun süreli olduklarında unutkanlığa ve konsantrasyon güçlüğüne neden olabilir.

6.     Travmatik beyin hasarı: Bu, yaralanmanın ciddiyetine ve yerine bağlı olarak hafıza sorunlarına ve diğer bilişsel bozukluklara neden olabilir.

Kapsamlı bir değerlendirme, unutkanlığın altında yatan nedenin belirlenmesine ve ilaç tedavisi, bilişsel rehabilitasyon veya yaşam tarzı değişikliklerini içerebilecek uygun tedavinin belirlenmesine yardımcı olabilir.

Unutkanlığı Önlemek için İpuçları / Öneriler

Unutkanlığı önlemeye ve hafıza performansını artırmaya yardımcı olabilecek çeşitli ipuçları ve stratejiler vardır. İşte unutkanlığa ne iyi gelir bazı öneriler:

• Yeterince uyuyun: Uyku hafıza konsolidasyonu için önemlidir ve uyku eksikliği dikkat, konsantrasyon ve hafıza performansını bozabilir. Her gece en az 7-8 saat uyumayı hedefleyin.
• Fiziksel olarak aktif kalın: Egzersiz beyne giden kan akışını iyileştirebilir ve hafıza da dahil olmak üzere bilişsel işlevi geliştirebilir. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika fiziksel aktivite yapmayı hedefleyin.
• Sağlıklı beslenin: Meyve, sebze, tam tahıllar ve yağsız proteinler açısından zengin dengeli bir diyet, beyin sağlığı ve hafıza için önemli olan temel besinleri ve antioksidanları sağlayabilir.
• Stresi yönetin: Kronik stres hafıza performansını ve bilişsel işlevi bozabilir, bu nedenle meditasyon, derin nefes alma veya yoga gibi stresi yönetmenin yollarını bulmak önemlidir.
• Zihinsel olarak aktif kalın: Yeni bir dil öğrenmek, bir müzik aleti çalmak veya bulmaca çözmek gibi beyninizi zorlayan faaliyetlerde bulunun. Bu, bilişsel işlevin korunmasına ve hafıza performansının artırılmasına yardımcı olabilir.
• Hafıza yardımcıları kullanın: Önemli bilgileri veya görevleri hatırlamakta güçlük çekiyorsanız, düzenli ve doğru yolda kalmanıza yardımcı olması için listeler, takvimler veya dijital hatırlatıcılar gibi hafıza yardımcılarını kullanın.
• Dikkatinizi verin: Bir şeyi hatırlamanız gerektiğinde, ona çok dikkat edin ve diğer bilgiler veya deneyimlerle anlamlı bağlantılar veya ilişkilendirmeler yapmaya çalışın. Bu, hafızanın kodlanmasını ve geri getirilmesini geliştirmeye yardımcı olabilir.
• Çoklu görevlerden kaçının: Çoklu görevler dikkati ve hafıza performansını bozabilir, bu nedenle her seferinde tek bir göreve odaklanmaya çalışın ve dikkat dağıtıcı unsurlardan kaçının.

Bu ipuçlarını günlük rutininize dahil ederek unutkanlığı önlemeye ve hafıza performansını artırmaya yardımcı olabilirsiniz.

Unutkanlık Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Unutkanlık veya hafıza sorunlarının tedavisi altta yatan nedene bağlıdır. İşte bazı tedavi örnekleri:

1.     Yaşam tarzı değişiklikleri: Yeterli uyku almak, düzenli egzersiz yapmak, stresi azaltmak ve sağlıklı bir diyet sürdürmek gibi yaşam tarzı değişiklikleri yapmak hafızayı ve bilişsel işlevi iyileştirebilir.

2.     İlaçlar: Hafıza sorunlarına neden olabilen depresyon, anksiyete veya demans gibi altta yatan tıbbi durumları tedavi etmek için unutkanlık ilacı reçete edilebilir.

3.     Bilişsel Davranış Terapisi (BDT): BDT, hafıza sorunları olan kişilerin başa çıkma stratejilerini öğrenmelerine ve hafıza sorunlarına yaklaşmak ve yönetmek için yeni yollar geliştirmelerine yardımcı olabilecek bir konuşma terapisi türüdür.

4.     Hafıza eğitimi: Hafıza eğitim programları, hafıza sorunları olan kişilerin hafızalarını ve bilişsel işlevlerini geliştirmek için yeni stratejiler ve teknikler öğrenmelerine yardımcı olabilir.

5.     Beyin stimülasyonu: Transkraniyal manyetik stimülasyon (TMS) veya transkraniyal doğru akım stimülasyonu (tDCS) gibi beyin stimülasyon teknikleri, hafızayı ve bilişsel işlevi iyileştirmek için kullanılabilir.

6.     Rehabilitasyon: Travmatik beyin hasarı veya hafıza sorunlarına neden olan diğer nörolojik durumlar yaşamış kişiler için rehabilitasyon programları önerilebilir.

Erken tanı ve tedavinin hafıza sorunları olan kişiler için sonuçları ve yaşam kalitesini iyileştirebileceğini unutmamak önemlidir.

dengem

Diğer Makaleler:

Demans hastalığı Nedir? Demans Belirtileri ve Evreleri

Psikoterapi nedir ve hangi durumlarda gereklidir?

Kaynaklar:

• Corrigan, J. D., & Hammond, F. M. (2013). Traumatic Brain Injury as a Chronic Health Condition. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 94(6), 1199–1201. unutkanlık testi
• Memory loss: When to seek help. (2022, May 7). Mayo Clinic. unutkanlık neden olur ve unutkanlık sebepleri
• Sleep, Learning, and Memory | Healthy Sleep. (n.d.). unutkanlık neden olur ve unutkanlık sebepleri
• Why Forget? On the Adaptive Value of Memory Loss on JSTOR. (n.d.)  unutkanlık neden olur ve unutkanlık sebepleri