Otizm nedir ve Otizmin belirtileri nelerdir?

Otizm spektrum bozukluğu beyindeki farklılıklardan kaynaklanan gelişimsel bir sorundur. Otizm sahibi kişiler yaşamlarının bir çok farklı alanında zorluk yaşayabilir.

Otizm spektrum bozukluğu nedir?

Otizm yaşam boyu süren zorlayıcı gelişimsel durumları içerir. Hastalık denmesi doğru değildir. Uygun ve özel destekle otizmli çocuklar ve yetişkinler önemli ilerlemeler kaydedebilir. Sağlıklı ve tatmin edici hayatlar yaşayabilir.

Ancak, otizmli kişilerin ihtiyaçlarını karşılayan, becerilerini geliştiren tedaviler alması önemlidir. Otizmli kişiler bir çok zorluğa sahip olsa da, benzersiz beceri ve yeteneklere de sahip olabilirler.

Otizm spektrum bozuklukları şu şekillere ayrılır:

• Kanner sendromu olarak da adlandırılan erken çocukluk otizmi
• atipik otizm
• Asperger sendromu

Otizmin oluşumunu tetikleyen faktörler nelerdir?

Genetik, yani ırsi faktörler, anne babanın daha önce geçirdiği bazı hastalıklar ve hamilelik sırasında yaşanan bazı olaylar otizm spektrum bozukluğu riskini artırır.

Kalıtsal etkenler: Otizm için birçok genetik risk faktörü zaten bilinmektedir. Bunlar ya genlerle çocuğa aktarılır ya da anne yumurtasının veya baba sperminin olgunlaşma sürecinde ortaya çıkar. Gebe kalındığında anne babanın yaşının büyük olması da bir rol oynayabilmektedir.

Ebeveynlerin geçirmiş olduğu hastalıklar: Ebeveynlerin, özellikle de annenin bazı hastalıkları da otizmi desteklemektedir. Bunlar arasında özellikle epilepsi gibi sinir sistemi hastalıkları, psikiyatrik hastalıklar ve tip 1 diyabet gibi bazı metabolik ve otoimmün hastalıklar yer almaktadır.

Hamilelik sırasındaki etkiler: Hamilelik sırasında otizm spektrum bozukluğu riskini artırabilecek bilinen faktörler vardır. Bunlar arasında özellikle kızamıkçık virüsleri ile enfeksiyon yer almaktadır. Bununla birlikte, depresyon ve epilepsi tedavisi için bazı ilaçların alınması da otizmi teşvik edebilir.

Otizm spektrum bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Otizm, beyin yapısıyla ilgili bir durumdur. Otizmli kişiler genellikle sosyal etkileşim ve iletişimde sorunlar yaşarlar. Kısıtlı veya tekrarlayan davranışlar sergileyebilirler ve özel ilgi alanlarına sahip olabilirler.

Otizimli kişiler ayrıca farklı öğrenme, hareket etme veya dikkat etme yöntemlerine sahip olabilirler. Elbette otizm sahibi olmayan kişiler de benzer özelliklere sahip olabilir. Ancak yönetme konusunda daha iyi olmaları beklenir.

Diğerlerinin aksine otizm spektrum bozukluğu olan kişiler için bu özellikler hayatı çok zorlaştırabilir. Genel otizm belirtileri arasında sayılabilecek belirtiler aşağıda görülebilir:

Otizm de Sosyal İletişim ve Etkileşim Becerileri

• Göz teması kurmaktan kaçınır veya kurmayabilir
• Dokuz aylık olduğunda ismine yanıt vermeyebilir
• Mutlu, üzgün, kızgın ve şaşkın gibi yüz ifadelerini 9 aylıkken gösteremeyebilir
• Basit interaktif oyunları oynamayabilir
• On iki aylık olduğunda çok az jest ve mimik kullanabilir veya hiç kullanmayabilir
• İlgi alanlarını başkalarıyla paylaşmayabilir
• Başkalarının incindiğini veya üzüldüğünü 24 aylıkken fark etmeyebilir
• Diğer çocukları fark etmeyebilir
• 36 aylık olduğunda oyuna katılmayabilir
• Oyun sırasında başka bir şeymiş gibi davranamayabilir
• Şarkı söylemeyebilir, dans etmeyebilir veya rol yapmayabilir

Otizmde Tekrarlayan Davranışlar veya İlgiler

Otizmi olan kişilerin alışılmadık davranışları veya ilgi alanları olabilir. Otizm, tekrarlayan davranış ve ilgi alanlarına örnek olarak şunları içerebilir:

• Oyuncakları veya diğer nesneleri sırayla dizer ve değiştirilmesini istemez
• Kelimeleri veya cümleleri tekrar tekrar söyler
• Oyuncaklarla her seferinde aynı şekilde oynar
• Nesnelerin parçalarına odaklanıp ısrarla takip edebilir (örneğin tekerlekler)
• Küçük değişikliklerden rahatsız olur
• Saplantılı ilgi alanları vardır
• Belirli rutinleri takip eder
• Ellerini çırpar, vücudunu sallar veya kendini daireler çizerek döndürür
• Nesnelerin sesine, kokusuna, tadına, görüntüsüne veya hissine alışılmadık tepkiler verir

Bu standart özelliklerin dışında otizm spektrum bozukluğu olan çoğu kişi başka özelliklere de sahip olabilir. Otizmli çocukların gösterdiği belirtilerin birbirinden farklı olması beklenir.

Belirtilerin görülme şiddeti de kişiden kişiye değişebilir. Burada belirtilen davranışların hepsine sahip olmaları beklenmemelidir. Otizmli çocuklarda ek olarak:

• Gecikmiş dil becerileri
• Gecikmiş hareket becerileri
• Gecikmiş bilişsel veya öğrenme becerileri
• Hiperaktif, dürtüsel veya dikkatsiz davranışlar
• Epilepsi veya nöbet bozukluğu
• Alışılmadık yeme ve uyku alışkanlıkları
• Anksiyete, stres veya aşırı endişe
• Korku eksikliği veya beklenenden daha fazla korku

görülebilir.

Otizm ve dil gelişimi: otizmli bazı kişiler dil gelişiminde önemli gecikmeler yaşarken, bazıları oldukça iyi gelişmiş bir kelime dağarcığına sahip olabilir. Belirli konular hakkında ayrıntılı olarak konuşabilirler.

Konuşma becerilerinin konusunda erken yaştan itibaren eğitim alan otizmli bireyler konuşma becerilerini geliştirebilirler. Bu farklılıkta otizmin kişiden kişiye değişmesi yönüyle ilgilidir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Otizmin belirtileri nelerdir?

Bir bebeğin ilk iki yılında dikkat edilmesi gereken önemli işaretler vardır. Çocukların hepsinin farklı oranlarda geliştiğini unutmamak önemlidir. Bazı çocuklarda çok sayıda erken belirti görülürken, bazılarında sadece birkaç belirti görülebilir.

Bazı belirtiler de zamanla değişir. Ve çocuklar büyüdükçe daha belirgin hale gelebilir. Otizmin ilk iki yıldaki yani 2 yaş civarı bebeklerde otizm belirtileri şunları içerebilir:

• Hareket eden nesneleri gözleriyle takip etmemek
• Yeni yüzlere ilgi göstermemek
• Sese doğru dönmemek
• Seslerden çok tedirgin olmak
• Tanıdık insanlara bakmamak veya gülümsememek
• Kendi ismine kayıtsız kalmak
• Sesleri veya kelimeleri taklit etmemek
• Birinin dikkatini çekmeye çabalamamak
• Göz teması kurmamak ve göz temasından kaçınmak
• İnsanlarla bir şeyler paylaşmak için nesneleri işaret etmemek
• Birine el sallamamak
• Başkalarını taklit etmemek
• Sevgisini açıkça ifade etmemek
• Başkalarıyla temastan kaçınmak
• Basit talimatları anlamamak
• Diğer çocuklara ilgi göstermemek
• Oyuncaklarla takıntılı şekilde her seferinde aynı şekilde oynamak
• Alışılmadık bir şekilde oyuncaklarla oynamak
• Temel taklit oyunlarına katılmamak
• Rutinde değişiklikler olduğunda huzursuz olmak
• Çok özel veya sıra dışı ilgi alanlarına sahip olmak
• Vücut hareketlerini tekrarlamak
• Alışılmadık bir şekilde hareket etmek
• Seslerden kaçınmak, kulaklarını kapatmak

Yetişkinlerde Otizmin belirtileri nelerdir?

Bir yetişkin olarak kendinizde veya bir yakınınızda bazı değişiklikler mi gözlemliyorsunuz? O zaman aşağıdaki belirtileri gözden geçirmelisiniz.

• Başkalarının sizi her zaman anlamadığını fark etmek
• Bir şeyleri başkalarıyla yapmaktansa yalnız yapmayı tercih etmek
• Bir şeyleri başkalarıyla yapmak istemek ama bunu nasıl yapacağınızı bilmemek
• Sosyal ortamlarda birden fazla konuşmayı takip etmekte zorlanmak
• Herkes için kolay olan konuşma içeriklerinde zorlanmak
• Grup ortamlarından kaçınmak
• İnsanlar konuşurken onlara bakmakta zorlanmak
• Yeni durumlarda ve değişikliklerde endişelenmek
• İşleri tekrar tekrar aynı şekilde yapmayı tercih etmek
• Tutarlı rutinlerden ve programlardan hoşlanmak
• Günlük rutinler bozulursa üzülmek
• Çoklu görevler yerine bir seferde tek bir şey yapmayı tercih etmek
• Başkaları için basit görünen günlük işleri yönetmekte zorlanmak
• Başkalarının fark etmediği ayrıntıları fark etmek
• Çok güçlü ilgi alanları veya hobilere sahip olmak
• Kimseyi rencide etmek istemeseniz de, diğer insanlara kaba gelmek
• Başkalarında olmayan kendinize özgü ifadelerinizin olması,
• Yeni arkadaşlar edinmekte zorlanmak
• Mecaz anlam içeren ifadeleri anlayamamak
• Empati kurmakta zorlanmak
• Şakaları anlamakta zorlanmak
• Bazı ortamları rahatsız edici, dikkat dağıtıcı veya bunaltıcı bulmak
• Güçlü bir adalet anlayışınızın olması
• Diğer pek çok insanda olmayan özel bir yeteneğinizin olması

Anne ve Baba olarak otizmli çocuğa sahip olmak

Çocuğunuzun otizm spektrum bozukluğu olduğunu öğrenmek bir şok olabilir. Kendinizi üzgün ve hatta gelecekleri hakkında korkulu hissedebilirsiniz. Ancak her çocuğun kendine özgü güçlü ve zayıf yönleri olabileceğini bilin.

Otizmli bir çocuğun da istisna olmadığını unutmayın! Otizm etkisi ömür boyu süren bir yaşamsal durumdur. Bu sebeple otizimli bir çocuğunuz varsa öncelikle tanı konma süreci oldukça sarsıcı olabilir. Otizm sahibi bir çocuğunuz olduğunu kabul etmek gerçekten zor olabilir.

Ona dair hayalleriniz, eğitim planlarınız hayal kırıklığına uğrayabilir. Ancak, unutmayın ki otizmin eğitilebilir yönleri bulunmaktadır. Bunun için öncelikle çocuğunuzun ne şiddette otizm semptomları gösterdiği önemlidir. Yaşadığı belirtilerin yoğunluğu çocuğunuzun alacağı eğitimin etkisini belirleyecektir.

Psikolojik açıdan destek almanın anne baba olarak sizlere iyi gelebileceğini fark edin. Unutmayın ki, otizm ömür boyu etkisini gösterir. Dolayısıyla bu süreci yönetmeyi öğrenmeniz gerekmektedir.

Bu durum kişisel hayatınızı, evliliğinizi, diğer çocuklarınızla ilişkinizi etkilememelidir. Anne baba olarak zaman zaman yorulmak, çaresiz hissetmek, yeni yollar aramak oldukça normaldir. Bu süreçte ne yapacağınızla ilgili destek almak ise size iyi gelecektir.

Otizm ve Zeka Geriliği Aynı Şey midir?

Otizm ve zeka geriliği aynı şey değildir. Otizm, zihin yetersizliği de dahil olmak üzere diğer bozukluklarla bir arada bulunabilir. Ancak birine tanı konması diğerinin de aynı anda bulunacağı anlamına gelmez.

Genel olarak, otizmli çocukların bilişsel işlevleri azalmaz. Yani, diğer çocuklara benzer entelektüel kapasiteye sahiptirler.

Hatta bazen daha yüksek performans sergileyebilirler. Ve, bir çok alanda üstün becerileri olabilir. Aslında, otizmli çocuklar iletişim ve öğrenme davranışlarıyla mücadele ederler.

iletişim becerileri sınırlı olabilir veya, sözlü yönlendirmelere yanıt vermeyebilirler. Ancak bu bir zeka eksikliğinden değildir. Zeka geriliği otizmin bir dalı veya sonucu değildir. Ancak, bir arada görüldüğü kişiler görmek de mümkündür.

Zeka geriliği olan çocuklar sıklıkla otizm belirtilerinden bazılarını gösterebilir. Bu durumda, iki farklı durumu birbirine karıştırmamak gerekir. Ancak, genellikle zeka geriliğine özgü başka semptomlara da sahip olmaları beklenir.

Otizmli bireylerde ayrıca DEHB, dil bozuklukları veya zeka geriliği gibi başka bozukluklar da eşlikçi olarak görülebilir.

Otizm Spektrum Bozukluğunun Teşhisi nasıl konur?

Otizm spektrum bozukluğunda erken teşhis oldukça önemlidir. Otizmi teşhis etmek zor olabilir çünkü bozukluğu teşhis etmek için laboratuar testi gibi tıbbi bir test yoktur. Doktorlar tanı koymak için çocuğun gelişimsel geçmişine ve davranışlarına bakarlar. Teşhis sürecinde çocuk doktorları, psikiyatristleri veya psikologlarının gözlemi oldukça önemlidir.

Otizm spektrum bozukluğu bazen oldukça erken tespit edilebilir. Bununla birlikte, birçok çocuk ileri yaşlara kadar kesin bir tanı alamaz. Bazı kişilere ise ergen veya yetişkin olana kadar teşhis konulamaz. Bu durum kişilerin yaşadıkları belirtilerin çok çeşitli olmasından kaynaklanabilir.

Ya da belirtilerin şiddetinin yüksek olmaması etkileyebilir. Aile gözleminin yetersizliği, doktora başvurma sürecinin gecikmesi de teşhis konusunda sıkıntı yaşanmasına neden olabilir. Bu gecikme, otizm spektrum bozukluğu olan kişilerin ihtiyaç duydukları tedaviyi alamamaları anlamına gelir.

Çocukluk ve bebeklik döneminde gelişimsel izlemenin önemi: Gelişimsel izleme, anne ve baba olarak çocuğunuzun nasıl büyüdüğünü ve geliştiğini analiz etmektir. Ay ve yaş gelişimine uygun şekilde oyun, öğrenme, konuşma, davranış ve hareket becerilerini karşılayıp karşılamadığını gözlemlemeyi içerir.

Gelişim izleme sürecine anne, baba, kardeşler, aile büyükleri, bakıcılar, öğretmenler de dahil olmalıdır. Ayrıca, çocuğunuzu sağlık kontrolüne götürdüğünüzde, doktorunuz veya hemşireniz de gelişimsel izleme yapacaktır.

Otizme sıklıkla eşlik edebilecek tıbbi durumlar nelerdir?

Bazı tıbbi durumlar otizme sıklıkla eşlik etme eğilimindedir. Bunlar her çocukta görülmeyebilir. Ya da görünüp sonrasında iyileşme gösterilebilir.

Bunlara verilebilecek örnekler şunlar olabilir:

Saldırganlık: Otizmli bazı çocuklar sıkıntılarını iletmek için bağırma veya vurma gibi agresif davranışlar sergilerler. Bu sorunu yönetmek için öncelikle çocuğunuzun size ne anlatmaya çalıştığını anlamanız gerekir.

Belki de belirli durumlar veya sesler gibi uyaranlar onları rahatsız ediyordur. Davranış terapisi uygulamaları, ihtiyaçlarını ifade etmek için daha olumlu yollar geliştirmelerine yardımcı olabilir. Konuşma terapiler ise, kendisini daha rahat ifade etmesini sağlar.

Duygularını ve düşüncelerini ifade edebilen çocuklar saldırganlığa ihtiyaç duymazlar.

Anksiyete: Otizmli çocuklar yüksek kaygı veya obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi rahatsızlıklarla mücadele edebilir. Anksiyete, yukarıda belirtilen otizm belirtileri ve semptomlarıyla büyük oranda ilgili olabilir.

Sosyalleşme zorluğu, düzen ihtiyacı, takıntılı davranışları göz önünde bulundurulursa anksiyete yaşama ihtimalleri yüksektir. Bu süreçte anksiyete krizleri gibi olumsuz davranışlar görülebilir. Bununla birlikte, kaygıyı yönetmenin çeşitli yolları çocuklara öğretilmelidir.

Anne baba olarak bu yolları sizler de keşfetmelisiniz. Yararlı bir çözüm yolu, sakin kalmak, çocuğunuza endişeli duyguları tanımlamayı öğretmek, konuşarak kendini ifade etmeyi içerebilir.

Uyku bozuklukları: Uyku eksikliği konsantrasyon ve ruh hali üzerinde olumsuz bir etkiye sebep olabilir. Bu nedenle, yatmadan önce sakinleştirici bir rutin oluşturmak önemlidir. Uyku öncesi rahatlama ve gevşeme egzersizleri yapılabilir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Otizmli çocuklarda, okuldaki veya sosyal ortamlardaki performansı etkileyebilecek dürtüsel davranışlar görülebilir.

Dikkat sorunları yaşanabilir: Dikkat ve odaklanma geliştirici egzersizler her çocuk için olduğu gibi önemlidir. Mutlaka düzenli olarak uygulamalar yapılmalıdır.

Otizm spektrum bozukluğu tedavisi nasıl uygulanır?

Otizmli çocukların yeni beceriler kazanmasına ve çeşitli gelişimsel zorlukların üstesinden gelmesine yardımcı olabilecek birçok tedavi vardır. Bu tedaviler otizmi tamamen iyileştirmeyi amaçlamaz. Bunun yerine, çocuğunuzun sosyal becerilerinde ve oyun oynama, akademik alanda gelişme ve günlük yaşam becerilerini geliştirmeye yardımcı olurlar.

Her otizm tedavisi her çocuk için etkili değildir. Tedavi seçeneklerini çocuğunuzun özel ihtiyaçlarına göre uyarlamak biraz zaman alabilir. Ancak tedaviler, çocuğunuzun hayatında büyük bir fark yaratabilir.

Mevcut birçok tedavi hakkında bilgi edinmek, çocuğunuz için hangi yaklaşımların en iyisi olduğunu belirlemeye başlamanıza yardımcı olur. Otizm tedavisinde çocuğunuzun potansiyeline ulaşmasını sağlamanıza yardımcı olabilir.

Tedavi türlerine bakıldığında, birçok tedavi türü mevcuttur. Davranışsal uygulamalar yapmak; gelişimsel gözlemler yapmak; eğitim ve öğretim programları almasını sağlamak; sosyal ilişkiler geliştirmek; psikolojik destek almasını sağlamak; ilaç kullanımı gibi süreçleri içerebilir. Kime neyin uygulanacağı oldukça kişiseldir. Uzun tanı koyma gözlemlerinin ardından karar verilebilir.

Unutulmamalıdır ki, tedavi sürecine otizli bireylerin anne babaları veya bakım verenleri dahil edilebilir. Hatta bazen eğitim programlarının uygulanması açısından özellikle gerekli olabilir. Verilen uygulamaların ve ödevlerin evde yapılması konusunda anne baba veya kardeş desteği oldukça önemlidir.

Dengem otizm için nasıl yardımcı olabilir?

Dengemin uzman psikologları bir çok farklı uzmanlık alanında sizlere online terapi yöntemi ile hizmet vermektedir. Otizm spektrum sorunları da bu uzmanlık alanlarından biri olabilir. Bir yakınınız otizme sahipse yaşam sizin için bir çok açıdan zorlayıcı olabilir.

Ya da otizimli bir bireyin annesi ve babasıysanız sizin özel bir desteğe ihtiyacınız olabilir. Unutmayın ki herkesin farklı açılardan yaşamsal zorluğu vardır. Bunlarla sağlıklı açıdan baş etmeyi terapi ile öğrenebilirsiniz.

Anadilinizde terapi alabileceğiniz psikolog seçenekleri ile dilediğiniz zaman istediğiniz yerden seanslarınızı gerçekleştirebilirsiniz.

Web sitemizi hemen ziyaret ederek sizler için hazırladığımız bilgilendirici yazılardan yararlanabilir, randevu alabilirsiniz.

dengemle ruhunuza iyi bakın!

Diğer Makaleler:

Asperger Sendromu ve belirtileri nelerdir?

Çocuklarda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nedir?

Çocuğunuzla nasıl doğru iletişim kurabilirsiniz?

Kaynaklar:

• Faras, H., Al Ateeqi, N., & Tidmarsh, L. (2010). Autism spectrum disorders. Annals of Saudi medicine, 30(4), 295-300.
• Lord, C., Cook, E. H., Leventhal, B. L., & Amaral, D. G. (2000). Autism spectrum disorders. Neuron, 28(2), 355-363.
• Lauritsen, M. B. (2013). Autism spectrum disorders. European child & adolescent psychiatry, 22(1), 37-42.
• Lauritsen, M. B. (2013). Autism spectrum disorders. European child & adolescent psychiatry, 22(1), 37-42.
• Matson, J. L., & Kozlowski, A. M. (2011). The increasing prevalence of autism spectrum disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(1), 418-425.
• Johnson, C. P., & Myers, S. M. (2007). Identification and evaluation of children with autism spectrum disorders. Pediatrics, 120(5), 1183-1215.
• Manning-Courtney, P., Murray, D., Currans, K., Johnson, H., Bing, N., Kroeger-Geoppinger, K., … & Messerschmidt, T. (2013). Autism spectrum disorders. Current problems in pediatric and adolescent health care, 43(1), 2-11.
• Howlin, P. (2005). Outcomes in autism spectrum disorders. Handbook of autism and pervasive developmental disorders, 1, 201-220.