Serotonin Nedir? Serotonin Hormonu Nasıl Artar?

Serotonin nedir?

Serotonin (Mutluluk Hormunu), ruh halini, iştahı ve uykuyu düzenlemedeki rolü nedeniyle genellikle “mutluluk hormonu” veya “iyi hissettiren hormon” olarak adlandırılır.

Merkezi sinir sisteminde serotonin, ruh hali, anksiyete, biliş, algı ve sosyal davranış dahil olmak üzere çok çeşitli işlevlerin düzenlenmesinde rol oynar. Bağırsakta, bağırsak hareketlerini ve salgılanmasını düzenlemeye yardımcı olur. Kanda, kanın pıhtılaşmasını ve yara iyileşmesini düzenlemeye yardımcı olur.

Serotonin seviyelerindeki bozulmalar depresyon, anksiyete ve bipolar bozukluk dahil olmak üzere çeşitli ruh sağlığı durumlarıyla ilişkilendirilmiştir.

Serotonin Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?

İşte düşük serotonin seviyeleri ile ilişkili olası semptomlardan bazıları:

•  Düşük ruh hali veya depresyon: Serotonin genellikle “iyi hissettiren” nörotransmitter olarak adlandırılır çünkü ruh halinin düzenlenmesinde rol oynar. Düşük seviyeleri üzüntü, düşük ruh hali ve depresyon duygularıyla ilişkilendirilmiştir.
• Anksiyete: Serotonin anksiyetenin düzenlenmesinde de rol oynar. Düşük seviyeleri, artan kaygı ve endişe duygularıyla ilişkilendirilmiştir.
• Uyku bozuklukları: Serotonin uykunun düzenlenmesinde rol oynar, bu nedenle düşük seviyeleri uykusuzluk veya uykuya dalmada zorluk gibi uyku sorunlarına yol açabilir.
• İştah artışı ve karbonhidrat isteği: Serotonin iştahın ve gıda alımının düzenlenmesinde rol oynar. Düşük seviyeleri, karbonhidratlara ve diğer rahatlatıcı yiyeceklere karşı artan istekle ilişkilendirilmiştir.
• Sindirim sorunları: Serotonin sindirim sisteminde üretilir, bu nedenle düşük seviyeleri irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi sindirim sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir.
• Azalmış ağrı toleransı: Serotonin ağrı algısının düzenlenmesinde rol oynar, bu nedenle düşük seviyeleri ağrıya karşı artan hassasiyetle ilişkilendirilmiştir.

Serotonin Etkisi Nelerdir?

İşte serotoninin sahip olabileceği psikolojik ve fizyolojik etkilerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Ruh hali düzenlemesi: Serotonin genellikle “iyi hissettiren” nörotransmitter olarak adlandırıldığından bahsetmiştik. Çünkü ruh halini düzenlemeye yardımcı olur. Düşük seviyeleri depresyon ve anksiyete ile ilişkilendirilirken, yüksek seviyeler mutluluk ve esenlik duyguları ile ilişkilendirilmiştir.
• İştah düzenlemesi: Serotonin iştahın ve gıda alımının düzenlenmesinde rol oynar. Daha yüksek seviyeleri iştahın azalmasıyla ilişkilendirilirken, düşük seviyeler karbonhidratlar ve diğer rahat yiyecekler için artan istekle ilişkilendirilmiştir.
• Uyku düzenlemesi: Serotonin uykunun düzenlenmesinde rol oynar, bu nedenle uyku düzenini etkileyebilir. Daha yüksek seviyeleri daha iyi uyku ile ilişkilendirilirken, düşük seviyeler uykusuzluk gibi uyku problemleriyle ilişkilendirilmiştir.
• Bilişsel işlev: Serotonin hafıza, öğrenme ve karar verme gibi bilişsel işlevlerin düzenlenmesinde rol oynar.
• Ağrı algısı: Serotonin ağrı algısının düzenlenmesinde rol oynar, bu nedenle ağrıyı nasıl algıladığımızı ve ağrıya nasıl tepki verdiğimizi etkileyebilir.
• Sindirim fonksiyonu: Serotonin sindirim sisteminde üretilir ve sindirim ve bağırsak hareketlerinin düzenlenmesinde rol oynar.
• Cinsel işlev: Serotonin cinsel işlevin düzenlenmesinde rol oynar ve cinsel istek, uyarılma ve orgazm ile bağlantılıdır.

Serotoninin etkilerinin karmaşık olduğunu ve tam olarak anlaşılamadığını ve serotoninin vücuttaki bu işlevlere katkıda bulunan birçok faktörden sadece biri olduğunu belirtmek önemlidir. Ayrıca, serotonin seviyelerindeki değişiklikler, kişiye ve koşullara bağlı olarak hem olumlu hem de olumsuz etkilere sahip olabilir.

Serotonin Nasıl Artar/Azalır?

Serotonin seviyeleri diyet, ilaçlar ve çevresel faktörler de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerden etkilenebilir. İşte serotoninin artırılabileceği veya azaltılabileceği bazı yollar:

•  Diyet: Serotonin, et, balık ve süt ürünleri gibi protein açısından zengin gıdalarda bulunan triptofan amino asidinden üretilir. Triptofan içeriği yüksek gıdalar tüketmek mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir. Ek olarak, karbonhidratlar beyinde triptofan alımını artırmaya yardımcı olabilir ve bu da mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir.
• Egzersiz yapmak: Egzersiz, beyne giden kan akışını ve oksijeni artırarak mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir. Düzenli egzersizin ruh hali üzerinde olumlu bir etkisi olduğu ve depresyon belirtilerini azaltmaya yardımcı olabileceği gösterilmiştir.
• İlaç Tedavisi: Depresyon ve anksiyete tedavisinde yaygın olarak kullanılan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) gibi bazı ilaçlar mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir.
• Güneş ışığı: Güneş ışığına maruz kalmak beyinde mutluluk hormonu salınımını tetikleyerek mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir. Bu nedenle insanlar güneşli günlerde genellikle daha mutlu ve enerjik hissederler.
• Meditasyon: Meditasyon, stresi azaltarak ve zihni sakinleştirerek mutluluk hormonu seviyelerini artırmaya yardımcı olabilir.
• Sosyal aktiviteler: Sosyal aktiviteler, özellikle sevilen insanlarla zaman geçirmek, mutluluk hormonu seviyelerini artırabilir.
• Yeterli uyku almak: Yeterli uyku almak. Uyku eksikliği, mutluluk hormonu seviyelerini düşürebilir.
• Stres: Kronik stres, mutluluk hormonu üretimini engelleyebilen kortizol hormonunun üretimini artırarak mutluluk hormonu seviyelerini düşürebilir.
• Alkol ve uyuşturucu: Alkol ve bazı uyuşturucular beyindeki mutluluk hormonu üretimine ve işlevine müdahale ederek mutluluk hormonu seviyelerini düşürebilir.

Serotonin Eksikliğiniz Olup Olmadığını Gösterecek Bazı Sorular

Serotonin hormonu eksikliğini veya ilgili sağlık durumunu yalnızca bir sağlık uzmanının doğru bir şekilde teşhis edebileceğini unutmamak önemlidir. Bununla birlikte, tıbbi tavsiye almanız gerekip gerekmediğini belirlemenize yardımcı olabilecek bazı sorular aşağıda verilmiştir:

1.     Belirgin bir neden olmaksızın sık sık üzgün, depresif veya endişeli hissediyor musunuz?

2.     Ruh halinizde dalgalanmalar yaşıyor veya sinirli, tedirgin veya kolayca üzgün hissediyor musunuz?

3.     Uyumakta zorlanıyor veya uykusuzluk çekiyor musunuz?

4.     Yeterince uyuduğunuzda bile sık sık yorgunluk veya düşük enerji seviyeleri yaşıyor musunuz?

5.     Görevlere odaklanmakta veya konsantre olmakta zorluk çekiyor musunuz?

6.     Sık sık baş ağrısı, özellikle de migren yaşıyor musunuz?

7.     İshal, kabızlık veya karın ağrısı gibi sindirim sorunlarınız var mı?

8.     Sekse olan ilginiz azaldı mı veya cinsel işlev bozukluğu yaşıyor musunuz?

Bu sorulardan birkaçına “evet” yanıtı verdiyseniz, bir sağlık uzmanıyla konuşmanız önemlidir. Bu belirtiler serotonin eksikliğinden veya tıbbi müdahale gerektiren altta yatan başka bir sağlık durumundan kaynaklanıyor olabilir.

Serotonin Sendromu nedir?

Serotonin sendromu, vücutta aşırı mutluluk hormonunu olduğunda ortaya çıkan potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur. Antidepresanlar, migren ilaçları ve bazı eğlence ilaçları gibi mutluluk hormonu seviyelerini artıran bazı ilaçların alınmasından kaynaklanabilir.

Serotonin sendromunun belirtileri şunları içerebilir:

• Ajitasyon, kafa karışıklığı ve anksiyete
• Göz bebeklerinin büyümesi ve görüşte değişiklikler
• Hızlı kalp atış hızı ve yüksek tansiyon
• Kas sertliği ve titremeleri
• Terleme ve ateş
• Bulantı, kusma ve ishal
• Baş ağrısı ve nöbetler
• Ağır vakalarda bilinç kaybına, organ yetmezliğine ve hatta ölüme yol açabilir.

Serotonin hormonu seviyelerini etkileyen ilaçlar kullanıyorsanız ve bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, derhal tıbbi yardım almanız önemlidir.

Seratonin İlaçları Nelerdir?

Beyindeki mutluluk hormonu seviyelerini etkileyen çeşitli ilaçlar vardır. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

•  Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar): beyinde mevcut mutluluk hormonu miktarını artıran serotoninin geri alımını bloke ederek çalışan bir antidepresan ilaç sınıfıdır. SSRI’lara örnek olarak fluoksetin (Prozac), sertralin (Zoloft) ve essitalopram (Lexapro) verilebilir.
• Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar): hem serotonin hem de norepinefrinin geri alımını bloke ederek çalışan başka bir antidepresan ilaç sınıfıdır. SNRI’lara örnek olarak venlafaksin (Effexor), duloksetin (Cymbalta) ve desvenlafaksin (Pristiq) verilebilir.
• Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI’ler): beyindeki serotonin ve diğer nörotransmitterlerin parçalanmasını engelleyerek çalışır ve bu da kullanılabilirliklerini artırır. MAOI’lere örnek olarak fenelzin (Nardil) ve tranilsipromin (Parnate) verilebilir.
• Atipik antidepresanlar: beyindeki serotonin seviyelerini etkilemek için farklı şekillerde çalışan daha yeni ilaç sınıflarıdır. Atipik antidepresanlara örnek olarak bupropion (Wellbutrin), mirtazapin (Remeron) ve trazodon (Desyrel) verilebilir.
• Triptanlar: beyindeki serotonin reseptörlerini uyararak çalışan migren baş ağrılarını tedavi etmek için kullanılan bir ilaç sınıfıdır. Triptanlara örnek olarak sumatriptan (Imitrex), rizatriptan (Maxalt) ve eletriptan (Relpax) verilebilir.

Bu ilaçların yalnızca bir sağlık uzmanının rehberliğinde alınması gerektiğini ve diğer ilaçlarla potansiyel yan etkileri veya etkileşimleri olabileceğini unutmamak önemlidir.

Doğal Serotoninler Nelerdir?

Mutluluk hormonu vücutta doğal olarak üretilen bir nörotransmitterdir. Diyetle alınan triptofan amino asidinden sentezlenir. Bu nedenle, triptofan açısından zengin gıdalar tüketmek vücudun doğal mutluluk hormonu üretimini artırmaya yardımcı olabilir.

İşte triptofan oranı yüksek gıdalara bazı örnekler:

1.     Hindi: Hindi iyi bir triptofan kaynağıdır, bu yüzden birçok insan Şükran Günü yemeği yedikten sonra uykulu hisseder.

2.     Peynir: Peynir de triptofan bakımından zengindir ve mutluluk hormonu seviyelerini artırmaya yardımcı olabilir.

3.     Yumurta: Yumurta, beyin sağlığı için önemli olan diğer besin maddelerinin yanı sıra iyi bir triptofan kaynağıdır.

4.     Fındık ve tohumlar: Badem, kaju fıstığı ve susam gibi fındık ve tohumlar da iyi birer triptofan kaynağıdır.

5.     Somon balığı: Somon iyi bir omega-3 yağ asidi kaynağıdır ve ruh hali ve beyin fonksiyonlarında iyileşme ile ilişkilendirilmiştir.

6.     Yapraklı yeşillikler: Ispanak ve lahana gibi yapraklı yeşillikler, serotonin sentezi için önemli olan folik asit açısından zengin besinlerdir.

Triptofan oranı yüksek gıdalar tüketmek mutluluk hormonu seviyelerini artırmaya yardımcı olsa da, ruh hali veya diğer psikolojik işlevler üzerinde tek başına önemli bir etkiye sahip olma ihtimalinin düşük olduğunu belirtmek önemlidir.

Diğer Makaleler:

Müziğin İnsan Psikolojisine Etkisi

Daima mutlu olma ihtiyacı

Daima mutlu olma ihtiyacı

Kaynaklar

• Carhart-Harris, R. L., & Nutt, D. J. (2017). Serotonin and brain function: a tale of two receptors. Journal of Psychopharmacology, 31(9), 1091–1120. Serotonin nedir?
• Cowen, P. J., & Browning, M. (2015). What has serotonin to do with depression? World Psychiatry, 14(2), 158–160. Serotonin nedir?
• Serotonin: What Is It, Function & Levels. (n.d.). Cleveland Clinic. Serotonin nedir?