Uyku Felci (Karabasan) nedir ve neden olur?

Karabasan nedir?

Uyku felci yani halk arasında karabasan olarak bilinen, uyku esnasında hareket edemediğiniz veya konuşamadığınız durumdur. Bilinçli olma ancak hareket edememesi veya konuşamaması hissidir. Çoğu zaman korkutucu olabilir ancak zararsızdır. Çoğu insan hayatında en az bir kez bu durumu yaşayabilir.

Uyku felci ne zaman ortaya çıkar?

Uyku felci genellikle iki zamandan birinde ortaya çıkar. Uyanıklık ve uyku aşamaları arasında geçiş aşamasında ortaya çıkar. Uykuya dalarken ve uyanırken sıklıkla gözlemlenmektedir.

Uyku felci ciddi bir sorunun belirtisi midir?

Uyku araştırmacıları ve bilim insanları, uyku sürecinin aşamalarını belirlemiştir. Çoğu durumda uyku felci, vücudun uyku aşamalarında sorun yaşandığına bir işaret olarak görülür.

Uyku felci bazı durumlarda altta yatan psikolojik ve psikiyatrik sorunlarla bağlantılı olabilir. Bu nedenle mutlaka araştırılmasında fayda vardır.

Karabasan özel bir güç müdür? Karabasan nasıl gider?

Yüzyıllar boyunca, uyku felci belirtileri birçok farklı açıdan açıklanmaya çalışılmıştır. Ve genellikle “kötü” bir varlıkla ilişkilendirilmiştir. Tarih boyunca, hemen hemen her kültürde, özellikle geceleri kötü yaratıklar, ruhani varlıklar, cinler, periler, uzaylılar olduğuna dair inanışlar olmuştur.

İnsanlar uzun yıllardır gizemli uyku felcini ve karabasan durumunu açıklamaya çalışmaktadır. Karabasanın açıklaması uyku felcinin bilimsel açıklamasıyla örtüşmektedir.

Yani, uyku aşamaları arasında geçişlerdeki hareket edememe hali olunca karabasan gelmekte; hareket edememe hali ortadan kalkınca karabasan etkisi de gitmektedir.

Uyku felcinde ne olur?

Iki tür uyku felcinden söz edilebilir. Birinci türde yaşananlar şu şekildedir. Uykuya daldığınızda vücudunuz yavaşça gevşer. Genellikle farkındalığınız azaldığı için bu değişikliği fark etmezsiniz. Ancak, uykuya dalarken farkında olabilseniz hareket edemediğinizi ya da konuşamadığınızı görebilirsiniz.

Ikinci tür uyku felcini ise şöyle açıklanabilinir. Uyku sırasında vücudunuz REM (hızlı göz hareketi) ve NREM (hızlı olmayan göz hareketi) uykusu arasında gidip gelir. Bir REM evresi ve NREM uykusu döngüsü yaklaşık 90 dakika sürer.

NREM uykusu sırasında vücudunuz gevşer ve kendini yeniler. NREM’in sonunda uykunuz REM’e geçer. BU esnada, gözleriniz hızla hareket eder ve rüyalar görürsünüz. Ancak vücudunuzun geri kalanı çok rahattır. REM uykusu esnasında kaslarınız kapatılır.

REM döngüsü bitmeden önce farkındalığınız yerine gelirse, hareket edemediğinizi veya konuşamadığınızı fark edebilirsiniz. İşte bu esnada, karabasan gelmiş veya uyku felci geçirmiş olursunuz.

Kimler uyku felci geçirir?

Uyku felci yaşayanlar bir hayli çoktur ve uyku felci oldukça yaygın bir durumdur. Genellikle ilk olarak gençlik yıllarında fark edilir. Ancak her yaştan erkek ve kadın bu hastalığa yakalanabilir. Yani, uyku felci herkeste görülebilir.

Uyku felci sebepleri nelerdir ve uyku felci neden olur?

Uyku felcinin nedenleri tam olarak bilinememektedir.

• Uyku eksikliği
• Aşırı kilolu olmak
• Sağlıksız yaşam şekli
• Sürekli değişen uyku programı, vardiyalı çalışma düzeni
• Stres veya bipolar bozukluk gibi bazı ruhsal durumlar
• Sırt üstü uyumak
• Narkolepsi gibi diğer uyku sorunları
• Madde bağımlılığı

Uyku felci (Karabasan) tehlikeli midir?

Karabasan çoğu insan için ürkütücü bir durumdur. Fakat bu durum her ne kadar tehlikeli gibi görünse de, gerçekte tehlikeli değildir.

Uyku felci defalarca meydana geliyorsa ve etkilenen kişide çok fazla sıkıntı yaratıyorsa, en yakın uyku merkezinden yardım alması önerilmektedir. Özellikle de bunun arkasında narkolepsi gibi başka bir hastalığın olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir.

Narkolepsi nedir?

Uyku felci, narkolepsi gibi diğer uyku bozukluklarına eşlik edebilir. Narkolepsi, beynin uykuyu düzenleme yeteneğiyle ilgili bir sorundan kaynaklanan aşırı uyku ihtiyacıdır.

Uyku felci (Karabasan) ne kadar sürer?

Genellikle birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürer, ancak bir saate kadar da sürebilir.

Uyku felci, Karabasan Nasıl Teşhis Edilir?

Uykuya dalarken veya uyanırken kendinizi birkaç saniye boyunca hareket edemez veya konuşamaz halde bulursanız, muhtemelen uyku felci geçiriyorsunuz demektir.

• Belirtileriniz hakkında endişeli hissediyorsanız;
• Belirtileriniz sizi gün içinde çok yorgun bırakıyorsa;
• Belirtileriniz sizi gece boyunca ayakta tutuyorsa doktorunuza başvurabilrisiniz.

Bir doktora başvurduğunuzda uyku sürecinize dair bir çok tetkikte bulunulabilir. Psikolojik ve fizyolojik araştırmalar da bulunulabilir.

Sizin veya sizinle uyuyan yakınınızın kişisel gözlemlerinden yararlanılabilir. Uyku laboratuarlarında gözlem altına alınabilirsiniz. Neticede uyku bozukluğu tanısı alabilirsiniz.

Tedavi süreci neleri içerir?

Doktorunu öncelikle belirtilerinizi tanımlamanızı isteyebilir. Birkaç hafta boyunca kendinizi gözlemlemenizi ve bir uyku günlüğü tutmanızı isteyebilir. Başka bir uyku bozukluğunuz olmadığından emin olmak için uyku takip programlarına dahil edilebilirsiniz. Uyku felci tedavisi sürecinde,

• Uyku alışkanlıklarınızı iyileştirebilirsiniz. Örneğin, belirli saatte yatmak, her gece altı ila sekiz saat uyuduğunuzdan emin olmak.
• Uyku döngülerini düzenlemeye yardımcı olması için antidepresan ilaç kullanmanız gerekebilir.
• Uyku felcine katkıda bulunabilecek herhangi bir ruh sağlığı sorununun tedavi edilmesi gerekebilir.
• Varsa, narkolepsi gibi diğer uyku bozukluklarının tedavisi gerekebilir.

Bir diğer açıdan, tedavi süreciniz de bir psikologla görüşmenizde fayda olabilir. Terapi sürecinde uyku probleminizin altındaki nedenler analiz edilebilir.

Uyku psikolojik sorunlardan en çok etkilenen faktörlerdendir. Terapide bilişsel davranışçı terapi, psikanalitik terapi, psikodinamik terapi gibi bir çok terapi türleriyle sorunlarınızı çalışabilirsiniz.

Uyku Felcinden Korunmak için Öneriler nelerdir?

Şeytanlardan, cinlerden, perilerden veya uzaylılardan korkmanıza gerek yok. Ara sıra uyku felci geçiriyorsanız, korkmayın, bunun bilimsel bir açıklaması var. Yani, tıbbi ve psikolojik bir sorun yaşıyorsunuz demektir. Bununla birlikte bu bozukluğu kontrol altına almak için evde adımlar atabilirsiniz.

Uyku felci nasıl geçer:

• Öncelikle, yeterli uyku uyuduğunuzdan emin olun.
• Uyku düzeni oluşturmaya çalışın.
• Hayatınızdaki stresi azaltmak için elinizden geleni yapın.
• Uyku öncesi meditasyon ve gevşeme egzersizlerinden yararlanın.
• Rahat kıyafetlerle uyuyun.
• Uyku öncesi yemek yemeyin.
• Yastığınıza, yatağınıza, bulunduğunuz odanın uykunuza etisine dikkat edin.
• Sırt üstü uyuyorsanız yeni uyku pozisyonları deneyin.
• Kilonuza, sağlıklı beslenmenize, günlük egzersizlerinize dikkat edin.
• Sık sık karabasan yaşıyorsanız mutlaka doktorunuza görünün.

Dengem uyku felci konusunda ne yapabilir?

Dengemin uzman psikologları uyku felci, halk arasındaki karabasan sorunları için sizlere yardımcı olabilir. Alanında uzman psikokoterapistler uyku sorunlarınızın altındaki psikolojik nedneleri anlamanıza yardımcı olur.

Unutmayın ki, uyku psikolojik süreçlerden en çok etkilenen faktörlerdendir. Rüyalarınız, kabuslarınız, kaçan uykularınız psikolojik süreçlerinizle doğrudan ilgili olabilir.

Bunun için terapide sık sık rüyalardan, uykulardan konuşulur. Online olarak, dilediğiniz yerden psikolog kadromuza erişebilirsiniz.

Profillerini ziyaret ederek psikolog tercihinde bulunabilirsiniz.

Dengemle ruhunuza iyi bakın!

Diğer Makaleler:

• Ruh sağlığınızı korumanın yolları
• Neden Psikoloğa gitmeliyim?
• Karabasan nedir

Kaynaklar

Stefani, A., & Högl, B. (2021). Nightmare disorder and isolated sleep paralysis. Neurotherapeutics, 18(1), 100-106.

Liddon, S. C. (1967). Sleep paralysis and hypnagogic hallucinations: Their relationship to the nightmare. Archives of general psychiatry, 17(1), 88-96.

Cheyne, J. A. (2003). Sleep paralysis and the structure of waking-nightmare hallucinations. Dreaming, 13(3), 163-179. Karabasan nedir? Karabasan neden gelir?

Denis, D. (2018). Relationships between sleep paralysis and sleep quality: current insights. Nature and science of sleep, 10, 355.

Adler, S. R. (2011). Sleep paralysis: Night-mares, nocebos, and the mind-body connection. Rutgers University Press. Karabasan nedir? Karabasan neden gelir?