Deprem Korkusu ve Deprem travması nedir? 

Depreme maruz kalan kişilerin hayat boyu bu sarsıcı deprem korkusu deneyimi unutmadıklarını ve deprem travması yaşadıklarını biliyoruz. Üzerinden yıllar geçse de halen depremin travmatik etkileri kişilerin yaşamında gözlemlenmektedir.

Özellikle depremde bir can kaybı yaşamak, enkaz altında kalmak, büyük maddi hasarlar yaşamak depremin etkilerini büyük oranda artırmaktadır. Bu tür deneyimlere sahip birçok kişi yaşamını deprem fobisi, deprem korkusu veya deprem travması yaşayarak sürdürmektedir.

Deprem korkusu nedir? Deprem sonrası stres bozukluğu

İnsan olarak güven arayışımız en temel ihtiyaçlarımızdandır. Güvende hissedemediğimiz durumlarda diğer tüm yaşamsal detaylar önemini yitirir. Ne iş yaptığınız, hangi okulu okuduğunuz, nerede yaşadığınız, ilişkileriniz… anlamını yitirir.

Hayatta kalma dürtümüz ömrümüzün sonuna kadar aktif bir şekilde işlemeye devam eder. Doğal afetler ise, kişilerin güvenlik ve hayatta kalma dürtülerini büyük oranda tehdit eder. En sık karşılaştığımız doğal afetlerden biri ise depremdir.

Her an, her yerde deprem olma ihtimali olması kişilerin kontrol duygusunu tetikler. İnsanların çaresiz hissetmesine neden olur. Depremin kontrol edilemez oluşu kaygı sorunlarına yol açar. Kişiler, içinden çıkılamaz şekilde her an deprem olabilircesine tetikte bekler.

Deprem korkusu, deprem olacağına, deprem de öleceğine, enkaz altında kalacağına, yakınlarını kaybedeceğine yönelik duyulan yoğun korkudur. Buna deprem fobisi de denebilir. Deprem travması ise, deprem mağduru olan kişilerin deprem sonrasında yaşadığı yoğun psikolojik zorluklardır.

Deprem travması, kişilerin uzun yıllar hayatını etkileyebilirken geçici bir durum da olabilir. Deprem yaşayan birçok kişide korku ve travma kalabilirken, enkazdan çıkan birinde travma gözlemlenmeyebilir. Bu tür travmatik yaşantılar kişisel süreçlerdir. Kişiden kişiye depremden etkilenme hali değişebilir.

Deprem travması kimlerde görülür?

• Daha önce deprem yaşamış biri olmak ve tekrar yaşamak,
• Deprem bölgesinde yaşayan biri olmak,
• Depremi yaşayan biri olmak,
• Bir yakını deprem bölgesinde yaşayan biri olmak,
• Deprem olan bölgede çalışan, sağlık çalışanı, itfaiyeci, kurtarma ekibi, güvenlik personeli olmak,
• Deprem yaşayan kişileri gözlemlemiş kişiler de görülebilir.

Bu gruplarda yer alan kişilerde depreme dair psikolojik sorunların görülme riski yüksektir. Ayrıca depreme maruz kalan ya da gözlemleyen çocukların, bebeklerin, yaşlıların, engellilerin, hastaların, hamilelerin de depremden etkilenme düzeyi oldukça yüksektir. Çünkü bu gruptaki insanların deprem anında mağdur olma ihtimalleri çok daha yüksektir.

Deprem Korkusu Belirtileri Nelerdir?

Deprem gibi doğal afetler fiziksel olduğu kadar ruhsal açıdan da ciddi sorunlara yol açabilir. Bu sorunların etkisi kişinin hayatı boyunca sürebilir. Hatta eğer bir yakın kaybı söz konusuysa ailecek travmatize olma hali görülebilir.

Maddi veya fiziksel olarak kalıcı hasarların görülmesi de psikolojik olarak etkilenme düzeyini artırabilir. Kişilerde gözlemlenebilen korku ve travma sonrası stres bozukluğu belirtileri şunlardır:

• Sürekli sallanma hissi,
• Yeniden deprem olacağı kokuları,
• Sürekli depremi aklına getirme hali,

• Göçük altında kalma senaryolarının planlanması,
• Deprem çantasının sürekli kontrol edilmesi,
• Sürekli yaşanan depremden bahsetme ihtiyacı,
• Depreme dair haberleri sürekli takip etme,
• Güvenlik önlemleri alma,
• Deprem planları yapma,
• Sürekli kaygı hali,
• Geceleri tetikte olma ve uyuyamama hali,
• Nefes alma zorluğu,
• Kalp atışında hızlanma,
• Kapalı ortamlara girememe,
• Misafirlik, sosyal aktivitelerden kaçınma,
• Eve girememe, açık alanlarda bulunma,
• Sürekli yakınlarından haber alma ihtiyacı,
• Yakınlarını dışarıya gönderememe,
• Sürekli telefonunu şarjda tutma, yanında su bulundurma,
• Deprem olduğunda saklanacağı yerlerde bulunma
• Kişisel hayatına dönememe,
• İşine odaklanamama,
• Sosyal medya ve iletişim kanallarından uzak kalamama gibi belirtiler deprem mağdurlarında görülebilir.

Deprem travması tetiklenen kişiler nelere dikkat etmelidir?

Deprem mağdurları, sürekli deprem olacakmış korkusu içinde olabilirler. Her an tetikte depremi bekler halde önlem alarak yaşarlar. Hayat onlar ve yakınları için oldukça zorlayıcıdır. Depremden etkilenen kişilerin bu süreci yönetebilmeleri için yapılabilecek şeyler şunlar olabilir:

• Deprem görüntülerinden uzak durmak,
• Günlük rutinlerine devam etmek,
• Meditasyon yapmak,
• Yürüyüş, egzersiz yapmak,
• Dikkatini dağıtacak aktivitelerde bulunmak,
• Rahat uyumayı sağlamak,
• Önlem alma davranışlarından uzak durmak,

Bir deprem mağduru olarak günlük hayatınızı yönetemiyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı uzmanında psikoterapi desteği almalısınız.

Eğer bir yakınınız deprem korkusu yaşıyor veya  travmatize olmuş durumdaysa,

• Deprem atmosferinden uzaklaştırın.
• Odak noktasını değiştirin.
• Hobilerine yönlendirin.
• Yeme, uyuma gibi rutinlerini yerine getirmesini sağlayın.
• Yanında olduğunuzu hissettirin.
• Güvende hissettirin.
• Psikoterapi desteği almasını sağlayın.

Deprem travması nasıl atlatılır? Deprem korkusu nasıl yenilir?

Depremin etkileri kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Ancak deprem olan bölgede özellikle de can kayıpları varsa, travmatik etkilerin görülme riski yüksektir. Deprem korkusuyla baş etmek için psikolojik destek almak önemlidir.

Bir kaygı sorunu olan korkusu ve kaygısı psikoterapi ile çalışılabilir. Kişinin hayatına devam edemediği noktada ilaç desteği önerilebilir. İlaç desteği için psikiyatri görüşmesi gerekmektedir. Terapi ile, bilişsel davranışçı terapi ile büyük oranda deprem kaygısı çalışmaları yapılabilir.

Deprem travması, Post Travmatik Stres Bozukluğu (PTSB) olarak kendini gösterebilir.

P T S B belirtilerine bakıldığında:

• istemeden, devamlı, tekrarlayan şekilde olayın tekrar tekrar yaşanması,
• travmayı hatırlatan uyaranlardan kaçınma,
• devamlı bir uyarılmışlık hali belirtileri görülmektedir.

PTSB alanında uzman olan psikologlar terapi desteği ile yukarıdaki belirtiler çalışılabilir. Ayrıca, EMDR tekniği ile de deprem korkusuyla ve deprem travması ile baş edilebilir.  Travma ile en etkili ve kısa süreli müdahale yöntemlerinin başında EMDR Terapisi gelmektedir.

Deprem mağdurlarına grup terapisi de iyi gelmektedir. Kendisi gibi benzer süreçlerden geçmiş kişilerle bir arada olmak yalnız olmadığını hissettirir. Özellikle bir kayıp yaşamış kişiler deprem de yakınını kaybeden başka kişilerle deneyimlerini paylaşabilir.

Acılarını birlikte yaşayabilirler. Birbirlerine iyi gelme çabaları depremzedelerin kendilerinin de iyileşmelerini sağlar. Birlikte yeniden hayata karışma pratiklerini paylaşabilirler. Bu süreçte grup içinde sosyalleşmek oldukça iyi gelecektir.

Deprem travması için dengem size yardımcı olur?

Dengemin travma ve kaygı alanında ruh sağlığı uzmanları deprem korkularınız konusunda sizlere yardımcı olabilir. Depremin yıkıcı etkileri ne yazık ki psikolojimizi doğrudan veya dolaylı yoldan etkileyebiliyor. Bu durum depremin izlerinin yıllarca kalıcı olarak sizi etkilemesine neden olabilir.

Dengem psikologları online olarak dilediğiniz yerden istediğiniz zaman Türkçe psikoterapi desteği sağlamaktadır. Üstelik anadilinizde terapi hizmeti alabilirsiniz. Ücretsiz ön görüşmelerle psikoloğunuzla tanışıp sorularını sorabilirsiniz.

dengemle ruhunuza iyi bakın!

Diğer Makaleler:

Çocukluk Travması nedir? Nasıl Travmatize olunur?

Ölüm Korkusu ve Fobisi (Tanatofobi)

Online Terapi nedir ve nasıl yapılır?

Ruh sağlığınızı korumanın yolları

Neden Psikoloğa gitmeliyim?

Kaynaklar

Şalcıoğlu, E., & Başoğlu, M. (2008). Psychological effects of earthquakes in children: prospects for brief behavioral treatment. World Journal of Pediatrics, 4, 165-172.

Altinay, D. (2003). A psychodramatic approach to earthquake trauma. Psychodrama in the, 21, 167-173.

BAŞOĞLU, M., Şalcioğlu, E., & Livanou, M. (2007). A randomized controlled study of single-session behavioural treatment of earthquake-related post-traumatic stress disorder using an earthquake simulator. Psychological medicine, 37(2), 203-213.

Zhou, X., Wu, X., Chen, Q., & Zhen, R. (2017). Why did adolescents have sleep problems after earthquakes? Understanding the role of traumatic exposure, fear, and PTSD. Scandinavian journal of psychology, 58(3), 221-227.