Tripofobi nedir ve belirtileri nelerdir?

Tripofobi (delik korkusu), sıkışık deliklerden duyulan güçlü korku veya tiksintiyi ifade eder. Tripofobi, Yunanca “trypa” (delik açmak veya delmek) ve “phobia” (korku veya tiksinti) kelimelerini birleştirmektedir. Bu fobiye sahip kişiler, birbirine yakın toplanmış veya bir desen halinde kümelenmiş küçük deliklere sahip yüzeylere baktıklarında tipik olarak mide bulantısı, iğrenme ve sıkıntı hissederler.

Fobiler nedir?

Fobi, aşırı ve mantıksız bir korku tepkisidir. Bir fobiniz varsa, korkunuzun kaynağıyla karşılaştığınızda derin bir dehşet veya panik duygusu yaşayabilirsiniz.

Korku belirli bir yere, duruma veya nesneye karşı olabilir. Genel anksiyete bozukluklarının aksine, bir fobi genellikle belirli bir şeyle bağlantılıdır. Fobiler, bir kaygı bozukluğu türüdür.

Fobilerin nedenleri nelerdir?

Genetik ve çevresel faktörler fobilere neden olabilir. Anksiyete bozukluğu olan yakın bir akrabası olan çocuklar fobi geliştirme riski altındadır. Neredeyse boğulmak gibi sıkıntılı olaylar bir fobiye neden olabilir. Kapalı alanlara, aşırı yüksekliğe ve hayvan ya da böcek ısırıklarına maruz kalmak fobi kaynağı olabilir.

Devam eden tıbbi rahatsızlıkları veya sağlık sorunları olan kişilerde sıklıkla fobi görülür. Travmatik beyin yaralanmalarından sonra fobi geliştiren kişilerin görülme sıklığı yüksektir. Madde bağımlılığı ve depresyon da fobilerle bağlantılıdır.

Fobiler, şizofreni veya kişilik bozuklukları gibi ciddi akıl hastalıklarından farklı semptomlara sahiptir. Şizofrenide kişilerde görsel ve işitsel halüsinasyonlar, sanrılar, paranoya gibi negatif semptomlar ve düzensiz semptomlar görülür.

Fobiler mantıksız olabilir. Ancak fobisi olan kişiler gerçeklik testinde başarısız olmazlar. Gerçeklik algılarında bozulma yoktur.

Tripofobi hastalık mıdır?

Uzmanlar tripofobiyi henüz resmi olarak spesifik bir fobi olarak kabul etmemektedir. Toplumun genelinde görülmediği için bu fobiyi araştıran çalışmalar sınırlıdır. Mevcut araştırmalar tripofobinin bir ruh sağlığı durumu olarak kabul edilip edilmeyeceği konusunda bir sonuca varmamıştır.

Tripofobiyi (Delik Fobisi) ne tetikler?

Tripofobi çoğunlukla görseldir. Bu fobiye sahipseniz, aşağıdaki gibi şeylere bakarken endişe, iğrenme ve rahatsızlık hissedebilirsiniz:

• lotus tohumu kabukları
• bal petekleri / arı kovanı
• çilekler
• mercan
• tohumlu ekmekler
• delikli peynirler
• ciltte kabuklar veya lezyonlar
• alüminyum metal köpük
• narlar
• süngerler
• çakıllı yollar
• baloncuklar
• kavun çekirdekleri
• bir küme göz

İleri boyutta leoparlar, dalmaçyalılar ya da kurbağalar gibi benekli derisi ya da kürkü olan hayvanlar da tiksinti ve korku uyandırabilir.

Herkes tripofobiyi aynı şekilde mi yaşar?

Delik fobisi / korkusu olan bazı kişiler sadece düzensiz şekilli deliklere sahip yüzeylerden tiksinirler. Duş başlığındaki veya puantiye desenli bir kumaştaki delikler gibi… Aynı boyutta deliklere sahip yüzeylere baktıklarında aynı düzeyde rahatsızlık hissetmeyebilirler. Diğerleri ise birbirine yakın tüm delikleri rahatsız edici ve üzücü bulabilir.

Tripofobi belirtileri nelerdir?

Tripofobiniz varsa, genellikle küçük delik kümeleri veya deliklere benzeyen şekiller sizi rahatsız eder. Delik içeren bir nesneye veya yüzeye baktığınızda tiksinti ve rahatsızlık hissi duyarsınız.

Fobileri korku ile ilişkilendirsek de, tripofobisi olan çoğu kişinin birincil semptom olarak korku değil iğrenme yaşadığını görülmektedir. Delikli görünüme sahip bir şeyi düşündüğünüzde de tiksinti, rahatsızlık veya endişe hissetmeye başlayabilirsiniz.

Spesifik semptomlar şunları içerebilir:

• tüylerinizin diken diken olması,
• titreme veya derinizin ürpermesi
• öğürme veya mide bulantısı
• terleme
• hızlı kalp atışı
• baş dönmesi veya sersemlik
• göz yorgunluğu, bozulmalar veya yanılsamalar dahil olmak üzere görsel rahatsızlık
• genel bir rahatsızlık veya sıkıntı hissi
• görüntüden veya nesneden uzaklaşmak için güçlü bir arzu
• panik hissi veya panik atak
• titreme veya sarsılma

Tripofobiye ne sebep olur?

Bilimsel kanıtlar henüz tripofobi rahatsızlığının tam olarak bir nedenini ortaya koyamamıştır. Ancak birkaç potansiyel açıklama vardır. Bazı uzmanlar, iç içe geçmiş deliklere karşı duyulan bu korkunun evrimsel bir süreçten geldiğine inanır.

İlkel dönemlerde, zehirli veya başka türlü tehlikeli yaratıklara karşı duyulan biyolojik korkunun bir uzantısı olarak gelişebileceğini belirtirler. Başka bir deyişle tripofobi sebebi, çevrenizdeki tehditleri tespit etmek için evrimleşmiş yeteneğinizden kaynaklanıyor olabilir.

Tripofobi (Delik Korkusu) nasıl başlar? Ölüm korkusuyla ilişkisi nedir?

Uzmanlar henüz hangi faktörlerin delik korkusu geliştirmenize neden olacağından emin değiller. Bununla birlikte, bir fobinin, hoş olmayan veya üzücü bir olaydan sonra başlaması oldukça sık görülür. Ölüm korkusu, ölüme ve zarar görmeye dair şeyler fobilerin temelini oluşturabilir. Derinlerde zarar görmek ölmekle ilişkilendirilebilir.

Tripofobi (Delik Fobisi) hangi hastalıklarla ilişkilidir?

Tripofobi ile majör depresif bozukluk ve yaygın anksiyete bozukluğu arasında olası bir bağlantı olabilir. Ayrıca sosyal anksiyete ile tripofobi arasında bir bağlantı olduğu düşünülmektedir. Sosyal anksiyetesi olan kişilerde delik korkusunun aslında gözlerden ya da insanların bakışlarından duyulan bir korku olabileceğini düşündürmüştür.

Delik kümeleri görmek, size bakan birçok çift göz hissi uyandırabilir. Bu da sıkıntı ve rahatsızlığa yol açabilir. Ayrıca ailenizde anksiyete ve özellikle fobi geçmişi varsa herhangi bir fobi geliştirme şansınız daha yüksektir.

Teşhisin önündeki bir diğer zorluk da tripofobinin diğer psikiyatrik bozukluklarla (majör depresif bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk ve yaygın anksiyete bozukluğu gibi) bir arada görülebilmesi ve bu durumun semptomlarda örtüşmeye neden olmasıdır.

Tripofobi nasıl teşhis edilir?

Delik korkusu gibi fobileri yalnızca ruh sağlığı uzmanları teşhis edebilir. Tripofobinin resmi bir teşhisi olmadığından, bir terapist özellikle tripofobi teşhisi koymayacaktır. Yine de, kümelenmiş deliklerin yoğun sıkıntıya neden olduğunu kesinlikle anlayabilir.

Bu korkuyla başa çıkma konusunda rehberlik ve destek sunabilirler. Daha genel bir spesifik fobi teşhisi önerebilirler.

Teşhisin önündeki bir zorluk da tripofobinin diğer psikiyatrik bozukluklarla (majör depresif bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk ve yaygın anksiyete bozukluğu gibi) bir arada görülebilmesi ve bu durumun semptomlarda örtüşmeye neden olmasıdır.

Ayrıca bir terapist, anksiyete durumları veya depresyon belirtileri de dahil olmak üzere, yaşadığınız diğer ruh sağlığı belirtilerini, aşağıdaki konularda sorular sorarak tanımlamanıza yardımcı olabilir:

• Günlük yaşamınızı zorlaştıran yaşadığınız belirtiler nelerdir?
• Sizi rahatsız eden ve tetikleyen şeyler nelerdir?
• Günlük hayatınızı ne kadar etkilerler?

Tripofobi tedavisi nedir? Tripofobi nasıl geçer?

Bir ruh sağlığı uzmanının desteği tripofobi (Delik Fobisi) semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Ancak uzun bir yol gerekebilir.

Potansiyel tedavi yaklaşımları nelerdir?

Terapi Maruz bırakma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi (CBT) dahil olmak üzere birkaç farklı terapi türü fobilerin tedavisine yardımcı olabilir.

Maruz bırakma terapisi. Bu yaklaşım, terapinin güvenli ortamında korkunuzla yüzleşmeye başlamanızı sağlar. Böylece bir terapistin desteğiyle korkunuza neden olan nesne veya duruma tepkinizi değiştirmeyi öğrenebilirsiniz. Uzmanlar genellikle maruz bırakma terapisinin fobiler için en etkili yaklaşım olduğunu düşünmektedir.

Bilişsel davranışçı terapi. Bu yaklaşım, istenmeyen düşünceleri ve sıkıntı verici duyguları tanımlamayı sağlar. Bunlara meydan okumaya ve yeniden çerçevelendirmeye yardımcı olacak stratejiler öğretir. BDT teknikleri, endişe ve korku duyguları da dahil olmak üzere duyguları yönetmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir.

İlaç Tedavisi. Hiçbir ilaç tripofobi semptomlarını özel olarak tedavi etmez. Ancak bir psikiyatrist veya reçete yazan başka bir klinisyen, aşağıdakileri yaşarsanız ilaç önerebilir:

• belirli durumlarda aşırı endişe veya panik duyguları
• günlük yaşamın önüne geçecek veya terapide ilerleme kaydetmenizi engelleyecek şekilde anksiyete
• sadece terapi ile iyileşmeyen semptomlar

Fobilere başka ne iyi gelir?

Terapistiniz anksiyete ve duygusal sıkıntıyı yönetmenize yardımcı olacak başka stratejiler de önerebilir. Bunlar şunları içerebilir:

• derin nefes alma, yoga ve meditasyon gibi rahatlama teknikleri
• doğada ve diğer sakinleştirici ortamlarda zaman geçirmek
• stresle başa çıkmaya yardımcı olmak için dikkatli nefes alma, gözlemleme, dinleme ve diğer farkındalık hileleri
• hobiler ve eğlenceli aktiviteler için zaman ayırmak

Fiziksel sağlığınıza dikkat etmek fobinizi doğrudan ele almasa da, iyi bir kişisel bakım, anksiyete ve diğer semptomları daha iyi yönetebilmenize yardımcı olabilir.

Yardımcı olabilecek birkaç ipucu:

1.   Her gece yaklaşık 7 ila 8 saat uyumayı hedefleyin.

2.   Dengeli beslenin ve anksiyeteyi tetikleyebilecek yiyecekleri sınırlayın.

3.   Eğer yapabiliyorsanız düzenli fiziksel aktivite yapın. Egzersiz anksiyete ve depresyon semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

4.   Anksiyete belirtilerini kötüleştirebileceğinden, özellikle kafeini sınırlayın.

5.   Duygularınız hakkında konuşmak için arkadaşlarınıza ve ailenize ulaşın.

6.   Aynı semptomları yaşayan diğer insanlarla bağlantı kurmak için bir destek grubu bulun.

Dengem ile fobilerin tedavisi nasıldır?

Dengemin fobiler arasında uzman psikologları bulunmaktadır. Anksiyetee tedavileriyle veya maruz bırakma yöntemleriyle fobilerinizden kurtulabilirsiniz. Daha başka pek çok yöntemle ilgili sorularınızı uzmanlara sorabilirsiniz.

Fobiler terapide kolaylıkla çalışılabilen konulardandır. Fobiler kabusunuz olmasın. Hayatınızı zorlaştırmaması sağlanabilir. Online olarak uzaktan kişisel hayatınızı etkilemeden seans alabilirsiniz.

Dengem ile ruhunuza iyi bakın çünkü bizim için değerlisiniz.

Diğer Makaleler:

Klostrofobi ve belirtileri nelerdir?

Ölüm Korkusu ve Fobisi (Tanatofobi)

Psikoterapi nedir ve hangi durumlarda gereklidir?

Ruh sağlığınızı korumanın yolları

Kaynaklar:

• Menon, N., & Sarkar, S. (2021). An exploration of the nomological network of trypophobia , 14, 197-206. Delik fobisi